ΑΠΟ ΤΗΝ «ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ» ΣΤΗ ΔΕΙΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Υπάρχουν κάποιοι που ζουν με την ελπίδα ότι τούτη η κυβέρνηση κάτι καλύτερο μπορεί να κάμει από τις προηγούμενες. Εμένα, αν κι έχω την ίδια ελπίδα, να μου επιτρέψετε να ζω και με την πραγματικότητα. Έχω, λοιπόν, την αίσθηση ότι, όταν κάποιοι επαγγελματίες πολιτικοί μιλούν για «κοινωνία», μιλούν για κάποια αφηρημένη έννοια κι όχι για αληθινούς ανθρώπους.
Ο σερ Καρλ Πόππερ, βοηθούμενος και από τον Φρίντριχ Χάγιεκ, έγραψε ότι «ανοιχτή κοινωνία» είναι αυτή που απελευθερώνει τις κριτικές ικανότητες του ανθρώπου, αυτή που επιτρέπει στα μέλη της να ανέλθουν κοινωνικά και να καταλάβουν τις θέσεις άλλων μελών. Ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της, λέει ο φιλόσοφος, είναι ο ανταγωνισμός των μελών της για κοινωνική θέση. Αυτή η κοινωνία μπορεί να ονομασθεί και «αφηρημένη κοινωνία» σε αντίθεση με τη «φυλετική ή κλειστή κοινωνία», η οποία «αποτελείται από ανθρώπους που συγκροτούν πραγματικές ομάδες, έρχονται σε πραγματικές κοινωνικές επαφές όλων των ειδών και προσπαθούν να ικανοποιήσουν τις συγκινησιακές κοινωνικές τους ανάγκες όσο καλύτερα μπορούν».
Για να γίνει πιο σαφής, ο κ. Καρλ Πόππερ έδωσε κι ένα υπερβολικό παράδειγμα: Θα μπορούσαμε, λέει, να φανταστούμε μια κοινωνία στην οποία οι άνθρωποι δεν συναντιούνται ποτέ κατά πρόσωπο –στην οποία όλες οι υποθέσεις διεκπεραιώνονται από απομονωμένα άτομα που επικοινωνούν με δαχτυλογραφημένες επιστολές ή με τηλεγραφήματα και κυκλοφορούν μέσα σε κλειστά αυτοκίνητα. (Η τεχνητή γονιμοποίηση θα επέτρεπε ακόμα και την αναπαραγωγή χωρίς την παρεμβολή του προσωπικού παράγοντα). Μια παρόμοια κοινωνία θα μπορούσε να ονομαστεί «πλήρως αφηρημένη ή αποπροσωποποιημένη κοινωνία». Και συνεχίζει να λέει: «Το ενδιαφέρον σημείο εδώ είναι ότι η δική μας σύγχρονη κοινωνία, σε πολλές από τις πλευρές της, μοιάζει με μια παρόμοια πλήρως αφηρημένη κοινωνία. Αν και δεν οδηγούμε μέσα σε κλειστά αυτοκίνητα, το αποτέλεσμα είναι σχεδόν το ίδιο, αφού συναντάμε στο δρόμο ανθρώπους, χωρίς να συνάπτουμε καμία προσωπική σχέση με τους συνοδοιπόρους μας. Είναι σα να είσαι μέλος ενός εργατικού σωματείου που μπορεί να μη σημαίνει τίποτα περισσότερο από την κατοχή μιας κάρτας συμμετοχής και την πληρωμή μιας εισφοράς σ’ έναν άγνωστο γραμματέα».
Αυτά τα έλεγε πριν ανακαλυφθούν οι υπολογιστές και η ηλεκτρονική αλληλογραφία, οι πιστωτικές κάρτες ή η κάρτα του πολίτη, που είναι κάτι παρόμοιο, αν όχι χειρότερο, από αυτά που περιγράφει. Δεν θάμαστε πολίτες, αλλά θα έχουμε «κάρτα του πολίτη» και θα πληρώνουμε σε άγνωστο κράτος.
Για τον Καρλ Πόππερ, αν εγώ θελήσω να υπερασπιστώ τις ανθρώπινες σχέσεις, την κοινή ζωή και τα κοινά αγαθά, θα πρόκειται για «συγκαλυμμένη μορφή προπαγάνδας για μια επιστροφή στο φυλετισμό».
Το χειρότερο για μένα είναι πως λέει ότι αυτή η «μία από τις βαθύτερες επαναστάσεις, από τις οποίες έχει περάσει η ανθρωπότητα» έχει τις ρίζες της στους αρχαίους Έλληνες. Οι προγόνοι μας έχουν γίνει το άλλοθι κάθε ολιγαρχικής ανοησίας, χάρις στον τρόπο που τους διάβασαν οι δυτικοί.
Αυτά περιγράφονται στο ομώνυμο κεφάλαιο του πιο διάσημου βιβλίου του: «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της», που τον κατέταξε στη χορεία των μεγάλων φιλοσόφων του 20ου αιώνα. Αν και η βασίλισσα της Αγγλίας του απένειμε τον τίτλο του Sir, είναι κρίμα που δεν πήρε Νόμπελ, όπως οι φίλοι του Χάγιεκ και Φρίντμαν…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου