-----------------------------------------------------------------
http://www.epanellinismos.com/index.php?option=com_fireboard&func=view&id=10139&catid=70#10139
“Νόστοι: Επαναπατρισθέντα Αριστουργήματα” στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως
Τα αγγεία περιέχουν μια εικονογραφία που την συναντά κανείς ευρύτατα στην αρχαιότητα. Ένα αγγείο δεν προοριζόταν για αισθητική απόλαυση. Η αισθητική απόλαυση προκύπτει από την δευτερεύουσα λειτουργία του. Η κύρια αποστολή ενός αγγείου ήταν χρηστική. Ήταν δηλαδή ένα χρηστικό αντικείμενο. Οι άνθρωποι της αρχαιότητας χρησιμοποιούσαν τα αγγεία για συγκεκριμένους λόγους της καθημερινής ζωής. Η καθημερινότητά τους ήταν κατακλυσμένη από εικόνες σε αγγεία. Αυτό που έλεγε η Claude Berard μιλώντας για μια Πόλη των Εικόνων (a City of Images) είναι ακριβώς αυτό το πράγμα. Ήταν δηλαδή μια πόλη όπου εγώ, ο πολίτης, βομβαρδιζόμουν διαρκώς από εικόνες, και στην προσπάθειά μου να τις αποκρυπτογραφώ, συγκροτούσα σιγά-σιγά ένα εννοιολογικό σύμπαν — συλλογικό και ατομικό.
Αυτό το σύνολο από αγγεία, κανάτια, υδρίες, αμφορείς, κάνθαρους, κρατήρες, κύλικες, σκύφους, πελίκες, όλα αυτά τα αντικείμενα δηλαδή που με περιτριγύριζαν σε όλη μου την ζωή, απεικόνιζαν διάφορα θέματα, τα οποία κατά κύριον λόγο ήταν μυθολογικού περιεχομένου. Η μυθολογία λειτουργούσε ως μεταφορά, ως μεταφορικό πλαίσιο, για να μπορέσω να μαθαίνω πράγματα για την ζωή. Διότι αν προσπαθούσα να μιλήσω για την ίδια την ζωή, τότε εξατομίκευα και εξειδίκευα το θέμα μου. Αν όμως μιλούσα για κάτι απ’ την ζωή μέσω του μύθου, τότε γενίκευα το θέμα και το άπλωνα σε χώρο και σε χρόνο, με το σκεπτικό ότι “αφού συνέβη στους θεούς, αφορά όλους τους ανθρώπους και όλες τις εποχές”. Άρα, με αυτή την γενίκευση που έκαναν οι άνθρωποι, δεν επιδίωκαν ακριβώς να ξεφύγουν από την καθημερινότητά τους και την ατομική αγωνία τους, και να ξεχαστούν με κάτι ξένο και διαφορετικό. Αντιθέτως, προσπαθούσαν να εισχωρήσουν ακόμα βαθύτερα στην αληθινή ουσία της καθημερινότητάς τους, η οποία απλώς διερμηνευόταν μέσα από το μυθολογικό πλαίσιο στο οποίο μπορούσε να ενταχθεί το κάθε θέμα. Αυτή είναι, λοιπόν, η οπτική γωνία με την οποία οι άνθρωποι της αρχαιότητας έβλεπαν όλα αυτά τα θέματα που απεικονίζονται στα αντικείμενα
Νόστοι: Ο Κρατήρας του Ευφρονίου
http://www.youtube.com/watch?v=_hxNaibhHIY&eurl=http://tsavalos.wordpress.com/video/nostoi-videos/
Ο Θρήνος του Αχιλλέα όπως τον αφηγείται το Απουλικό αγγείο
http://www.youtube.com/watch?v=IHX3MQZhT10&eurl=http://tsavalos.wordpress.com/video/nostoi-videos/
Ο μύθος του Περσέα και της Ανδρομέδας, όπως τον αφηγούνται τα Απουλικά αγγεία.
http://www.youtube.com/watch?v=o11yXEBsNhY&eurl=http://tsavalos.wordpress.com/video/nostoi-videos/
Πηγή: http://tsavalos.wordpress.com/2008/12/15/nostoi-vases/
Το αριστούργημα του Ευφρονίου
Ο ωραίος Λέαγρος, για τον οποίο φτιάχτηκε ο κρατήρας, ήταν ένα πρόσωπο που στην αρχαία Αθήνα του 6ου αι. π.Χ. ενέπνεε μεγάλους έρωτες, αν κρίνουμε από τις επιγραφές με το όνομά του σε πλήθος από αγγεία του κρασιού.
Ο Ευξίθεος δημιούργησε και ο Ευφρόνιος φιλοτέχνησε αυτό το λεπτουργικό αριστούργημα του ερυθρόμορφου ρυθμού που σκοπό είχε να θυμίσει στον ιδιοκτήτη του έναν ανεκπλήρωτο έρωτα. Μετά από δυόμισι χιλιάδες χρόνια και πολλές περιπέτειες μεταξύ μουσείων και αρχαιοκάπηλων, ο κρατήρας του Ευφρονίου εκτίθεται στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης. Η Βίβιαν Ευθυμοπούλου διηγείται την ιστορία.
Πόσο κρασί χρειάζεται για να σβήσει ένα ερωτικό πάθος και μάλιστα ανεκπλήρωτο; Δεν ξέρω. Ο ανώνυμος, πλούσιος Αθηναίος που ποθούσε τον ωραίο Λέαγρο πάντως μάλλον χρειαζόταν σαρανταπέντε λίτρα κεκραμένου οίνου, δηλαδή κρασιού, για να τον ξεχάσει. Τράβηξε λοιπόν κατά την Αρχαία Αγορά των Αθηνών, στο τμήμα που εκτείνεται στα βορειανατολικά του αρχαιολογικού χώρου, όπως τον ξέρουμε σήμερα, στη συμβολή των οδών Αποστόλου Παύλου και Διονυσίου Αρεοπαγίτου για να συναντήσει στο εργαστήριό τους δυο μεγάλους τεχνίτες της εποχής: τον αγγειοπλάστη Ευξίθεο και τον αγγειογράφο Ευφρόνιο. Σ' αυτούς, λοιπόν, παρήγγειλε ένα μεγάλο κρατήρα, το σκεύος που χρησιμοποιούσαν στα συμπόσια για να γίνεται η μείξη του οίνου με το νερό, ένα κρατήρα χωρητικότητας σαράντα πέντε λίτρων. Δεν μπορούμε να ξέρουμε αν έκανε παραγγελία το θέμα της εικονογράφησης, το σίγουρο όμως είναι ότι εκείνος ζήτησε να χαράξουν σ' αυτό τον νταλκά του: «Λέαγρος καλός». Ο ωραίος Λέαγρος, ένα πρόσωπο τόσο οικείο και τόσο άγνωστο στους μελετητές του αττικού εργαστηρίου της αρχαίας ελληνικής κεραμικής, ένα πρόσωπο που στην αρχαία Αθήνα των μέσων του 6ου αι. ενέπνεε μεγάλους έρωτες, αν κρίνουμε από το πλήθος των αναφορών σ' αυτόν, με τη μορφή επιγραφών όλως τυχαίως όλες σε αγγεία του ποτού.
Πόσοι και πόσοι ήπιαν κρασί στην υγειά του ωραίου Λέαγρου! Πόσοι και πόσοι ζήτησαν από τους ζωγράφους της εποχής να δημιουργήσουν έργα μόνο και μόνο για να δηλώσουν σε μια γωνιά τους το πάθος τους γι' αυτόν, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που γράφουμε το όνομα αγαπημένου προσώπου στη γωνιά του τετραδίου, το χαράσσουμε θλιμμένα στο παγκάκι, βάφουμε με αυτό εν εξάλλω καταστάσει το λευκό τοίχο της γειτονιάς το βράδυ που ήπιαμε λίγο παραπάνω κρασάκι. Αν και είναι θέμα για άλλο ποστ, είμαι πλέον σίγουρη πως τελικά δεν πίνουμε για να ξεχάσουμε, αλλά για να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να θυμηθεί. Τέλος πάντων.
Τόσο ο Ευξίθεος όσο και ο Ευφρόνιος που φιλοτέχνησαν το μεγάλο αυτό κρατήρα, κατάλαβαν ότι είχαν δημιουργήσει ένα αριστούργημα, γι' αυτό και φρόντισαν να βάλουν φαρδιά-πλατιά την τζίφρα τους σ' αυτό! Ο ζωγράφος Ευφρόνιος πρέπει να ήταν από αυτές τις λαμπερές, bigger than life προσωπικότητες που είχε απόλυτη επίγνωση του ταλέντου του και του αντίκτυπου που είχε η τέχνη του στην πρόσληψη της πραγματικότητας. Να ομολογήσω ότι τον φαντάζομαι εξαντρίκ και φανταιζί. Ψηλό, με αργό και θεατρικό περπάτημα, με μονίμως λερωμένα από το χρωστήρα χέρια. Όπως έχει επισημάνει και ο τρισμέγιστος (Ιταλός αρχαιολόγος) Μπέσκι: «Απ' όλες τις πηγές που μας λένε τι ήταν οι Έλληνες της αρχαιότητας, τα έργα του Ευφρονίου είναι μια από τις πιο δροσερές, τις πιο ανεξάντλητες, τις πιο μεθυστικές!», αφού στα αγγεία του διέσωσε τις πολύτιμες εκείνες λεπτομέρειες που μας δίνουν μια πλήρη εικόνα για τα συμπόσια και για την κατανάλωση του οίνου κατά την αρχαιότητα!
Αν και σ' ορισμένες περιπτώσεις οι περιγραφές των συμποσίων έχουν καταγραφεί λεπτομερώς στα κείμενα, είναι οι αγγειογραφίες αυτές που μας παρέδωσαν ένα πλούτο πληροφοριών για τα αρχαία συμπόσια. Ο κρατήρας ερχόταν γεμάτος με νερό στην ποσότητα που ο αρχισυμποσιαστής είχε ορίσει και η ανάμειξη με τον οίνο θα γινόταν από τον ίδιο μπροστά στα μάτια των συμποσιαστών. Ο κρατήρας θα ξαναγέμιζε όσες φορές θα ήθελε η παρέα του συμποσίου και κατά τους θερμούς μήνες θα τοποθετούνταν μέσα στον ψυκτήρα με τον πολύτιμο πάγο που ερχόταν τυλιγμένος σε λινάτσες από τα βουνά και ήταν διαθέσιμος μόνο στους πλούσιους.
Η συνήθεια της μείξης του οίνου με νερό είναι πολύ παλιά. Ήδη ο Όμηρος την καταγράφει στα έπη του. Η αιτία αυτής της συνήθειας παραμένει άγνωστη. Η οινολόγος Σταυρούλα Κουράκου έχει διατυπώσει τη θεωρία ότι η μείξη οίνου με νερό γινόταν για να επιτευχθεί η αντισηψία του δεύτερου χάρη στην αλκοόλη που περιείχε το πρώτο! Τολμηρή θεωρία και εξόχως γοητευτική και έχει και βάση καθώς πάλι στον Όμηρο διαβάζουμε περιγραφές περίθαλψης των τραυματιών, όπου τα τραύματα πρώτα καθαρίζονταν με οίνο και στη συνέχεια αλείφονταν με λάδι για να κλείσουν.
Επιστρέφουμε στον κόσμο των καλλιτεχνών και των εραστών, δυο ομάδων που τις ένωνε το κρασί, και συγκεκριμένα στο χώρο του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως, όπου αυτόν τον καιρό θα εκτίθεται, μαζί με άλλες αστεράτες αρχαιότητες, ο κρατήρας του Ευφρονίου, αυτό το αγγείο του ποτού που κόσμησε μ' ένα θάνατο, μ' ένα σπάνιο θέμα παρμένο από την Ιλιάδα, το «Θάνατο του Σαρπηδόνα». Παρατηρούμε τις μορφές, τον τρόπο που αποτυπώνονται τα συναισθήματα σ' αυτές και το όνομά τους, που δηλώνεται σαφώς πάνω απ' όλες, όπως δηλώνεται ευθαρσώς το πάθος του ιδιοκτήτη του αγγείου για τον ωραίο Λέαγρο. «Λέαγρος καλός».
Κι αν ο ιδιοκτήτης του αγγείου χρειαζόταν σαράντα πέντε λίτρα κρασί για να ξεχάσει ή να θυμηθεί τον Λέαγρο, χιλιετίες μετά το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης χρειάστηκε ένα εκατομμύριο δολάρια, εν έτει 1972 παρακαλώ, για να το αποκτήσει. Η ιστορία αυτού του αγγείου από το εργαστήριο του Ευφρονίου, στα χέρια των αρχαιοκάπηλων και στη συνέχεια των ιταλικών διωκτικών Αρχών μέχρι τις προθήκες των μουσείων, θα μπορούσε να γίνει σενάριο της πιο απίθανης ταινίας.
Από το πάθος για την απόκτηση ενός ανθρώπου στο πάθος για την απόκτηση ενός υπέροχου αντικειμένου που είναι έργο τέχνης για τους παθιασμένους συλλέκτες, ενώ για το λαό που το διεκδίκησε μνημείο. Κι όλα αυτά μαριναρισμένα στο κρασί. Για την ακρίβεια, μαριναρισμένα μέσα στα σαράντα πέντε λίτρα που χωράει ένας τέτοιος κρατήρας, ένας κρατήρας μεστός πάθους και ευφροσύνης... (Πύρρων θα τον γεμίσεις;
)
Ο κρατήρας του Ευφρονίου εκτίθεται μαζί με άλλα μοναδικής αξίας αντικείμενα στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως στην έκθεση «Νόστοι/Nostoi. Επαναπατρισμένα αριστουργήματα». Είναι μοναδική ευκαιρία να δούμε από κοντά αντικείμενα που έχουν γίνει πασίγνωστα μέσα από τα βιβλία και τον Τύπο. Μην τη χάσετε!
Πηγή:
http://www.lifo.gr/content/x8/952
