Το γνωστό Ναγκόρνο Καραμπάχ(Γαραμπάχ)
Του Ν. Λυγερού Το Αρτσάχ δεν είναι πια μια εγκλωβισμένη γη. Το Αρτσάχ δεν είναι μόνο μια απελευθερωμένη γη. Είναι επίσης το μέλλον μιας ιστορίας και η ιστορία ενός μέλλοντος. Πέρα από το οξύμωρο σχήμα της μη αναγνωρισμένης ύπαρξης και της αναγνωρισμένης γενοκτονίας, το Αρτσάχ ξεπερνά το παράλογο, για να δημιουργήσει το παράδοξο της αντίστασης εναντίον της λήθης. Σ’ αυτή τη γη, όπου εποφθαλμιά η βαρβαρότητα, οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι διότι είναι αποφασισμένοι να πεθάνουν όρθιοι. Μόνο τα κεφάλια τους ξεχωρίζουν διότι τα σώματά τους είναι η γη τους. Φαίνονται ακίνητοι μέσα σ’ αυτό το πέτρινο καράβι διότι ο ωκεανός ήρθε να συναντήσει τον Προμηθέα. Όμως είναι αυτή η χωρική ακινησία που τους επιτρέπει να διασχίζουν το χρόνο. Στο Αρτσάχ η ανάγκη για δημιουργία βρίσκεται παντού. Και δεν είναι δύσκολο να φανταστείς την παρουσία του Vishap. Όμως, πέρα από το Αρτσάχ, πέρα από την ιστορία, βρίσκονται οι πηγές μας, οι ροδιές μας σε μια ελευθερία που οι άνθρωποι δεν τολμούν να ονειρευτούν. Τι είμαστε χωρίς τα βουνά μας; Τι είναι τα βουνά μας χωρίς εμάς; Μια ιστορία χωρίς μέλλον. Ένα μέλλον χωρίς ιστορία. Ακόμα κι αυτό που δεν τολμούμε να διεκδικήσουμε, οφείλουμε να το υλοποιήσουμε. Το Αρτσάχ είναι σε πλήρη αναγέννηση και παρ’ όλα αυτά ορισμένοι από εμάς θεωρούν ότι ανήκει ακόμα στους σκοτεινούς αιώνες. Η άγνοια και η θέληση για άγνοια δεν κοιτάζουν καν το χάρτη αυτής της χώρας. Πώς ν’ αγαπήσουμε αυτά που δεν δεχόμαστε να δούμε; Πώς να μιλούμε για αρμενικότητα αν δεν αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα του Αρτσάχ; Δίχως τη νιότη αυτής της προγονικής γης, πώς θα κατορθώσουμε να υλοποιήσουμε τις διεκδικήσεις μας; Οι αγωνιστές του Αρτσάχ απέδειξαν ότι δεν υπήρξαν απόγονοι των επιζώντων για να μετατραπούν σε θύματα. Το Αρτσάχ δεν αποτελεί μία λεπτομέρεια στην ιστορία, αλλά ένα σελιδοδείκτη για το μέλλον. Όλα είναι δυνατά, διότι ακόμα και το αδύνατον έγινε δυνατόν. Δεν πρόκειται απλώς για ένα σκοπό της διασποράς και ένα στόχο της βαρβαρότητας. Πρόκειται επίσης για τη χώρα της ειρήνης, αυτής της ειρήνης που γνώρισε τον πόλεμο και ξέρει πόσο κοστίζει η εγκατάλειψη. Σ’ έναν κόσμο που διαρκώς λέμε ότι όλα έχουν μια τιμή, το Αρτσάχ δείχνει την αξία της θυσίας. Πέρα από τις αρχές, δείχνει τις αξίες. Αυτές που ορισμένοι έχουν ξεχάσει για να ζουν πιο άνετα χωρίς να λαμβάνουν υπόψη πόσο καταστροφική είναι αυτή η άνεση. Δολοφονώντας τη μνήμη, η βαρβαρότητα δεν επιβάλλει τη λήθη. Διότι πρέπει να αντιμετωπίσει την αντίσταση των ελεύθερων ανθρώπων. Με αυτή την έννοια, το Αρτσάχ αντιπροσωπεύει ένα παράδειγμα για την αρμενικότητα. Η ύπαρξή του, έστω κι αν δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί, αποδεικνύει ότι η αρμενικότητα έχει νόημα παρά τις απαγορεύσεις της βαρβαρότητας. Η Αρμενία από μόνη της δεν αποτελεί τη γη της αρμενικότητας. Η αρμενικότητα διαθέτει ένα άλλο μεγαλείο και η εμβέλεια του Αρτσάχ το αποδεικνύει de facto. Μέσω του αγώνα του για αναγνώριση, το Αρτσάχ αποδεικνύει στους ανθρώπους ότι το παρελθόν δεν ανήκει μόνο στα θύματα αλλά και στους επιζήσαντες. Η αδιαφορία, στην καλύτερη περίπτωση, βλέπει στην αναγνώριση της γενοκτονίας μόνο ένα λαό θυμάτων. Ωστόσο, το Αρτσάχ την αναγκάζει να δει μέσα στον αρμενικό λαό, ένα λαό επιζώντων.
