Τα γλυπτά του Παρθενώνα , η Αφροδίτη της Μήλου, η Νίκη της Σαμοθράκης, ο βωμός της Περγάμου και χιλιάδες άλλα έργα κι αντικείμενα γλυπτικής και κεραμικής της ελληνικής αρχαιότητας κοσμούν τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου. Το Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο, το Λούβρο στο Παρίσι, το Μουσείο του Βατικανού, το Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη, το Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης, το Γκετί του Λος Άντζελες, το Μουσείο “du Cinquantenaire” (της πεντηκοστής) στις Βρυξέλλες, τα εθνικά αρχαιολογικά μουσεία σε Βερολίνο και Νάπολη, το μουσείο Καλών Τεχνών στη Βοστώνη είναι μόνο μερικά παραδείγματα μουσείων και ιδρυμάτων ανά τον κόσμο που καρπώνονται τεράστια οικονομικά οφέλη από την αριστουργηματική δουλειά των προγόνων μας. Το υπουργείο Πολιτισμού όμως δεν εμφανίζεται πρόθυμο, με εξαίρεση ίσως τα γλυπτά του Παρθενώνα, να διεκδικήσει δυναμικά την επιστροφή των ελληνικών αρχαιοτήτων στη γενέθλια γη τους.
Κοινός παρανομαστής της εξόδου τους από τη χώρα ήταν ότι μεταφέρθηκαν κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες ιδίως τον 19ο αιώνα κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Περιηγητές, τυχοδιώκτες, αρχαιολόγοι, πρόξενοι, ευρωπαϊκών χωρών αλώνιζαν στην κυριολεξία στον ελληνικό χώρο τους τελευταίους αιώνες της τουρκικής κυριαρχίας με το φαινόμενο να κλιμακώνεται και να παίρνει τεράστιες διαστάσεις τον 19ο αιώνα. Συμμάχους σε αυτές τις ενέργειες τους έβρισκαν την αδιαφορία της οθωμανικής διοίκησης, την έλλειψη παιδείας από τον ντόπιο πληθυσμό και φυσικά την απουσία νόμων διεθνώς που να προστατεύουν τις αρχαιότητες και να κατοχυρώνουν το δικαίωμα του κάθε λαού να διεκδικεί τα αυτονόητα.
Οι λαοί σήμερα –ιδιαίτερα του δυτικού λεγόμενου κόσμου- που διέπραξαν στο παρελθόν αυτά τα εγκλήματα κατά του πολιτισμού, αν θέλουν να προσδιορίζονται ως πολιτισμένοι, πρέπει να τεθούν συμπαραστάτες στον αγώνα για επιστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς σε κάθε λαό στον οποίο ανήκει.
Οι λόγοι για τους οποίους δε δέχονται τον επαναπατρισμό των εκθεμάτων είναι αρκετοί. Πρώτον τα οικονομικά οφέλη που απολαμβάνουν από την εκμετάλλευσή τους είναι πολλά και δύσκολα θα παραιτούνταν από ένα τέτοιο πλεονέκτημα. Ύστερα το κύρος και η φήμη των ιδρυμάτων τέχνης έχει βασιστεί σε ορισμένα διάσημα εκθέματα ή συλλογές. Η απομάκρυνση τους από αυτά θα μείωνε την αξία και την επισκεψιμότητα του μουσείου. Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν μουσεία που έχουν στηριχτεί σχεδόν αποκλειστικά σε έργα τέχνης προερχόμενα από ξένες χώρες. Το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης για παράδειγμα κατασκευάστηκε με αποκλειστικό σκοπό τη στέγαση εκθεμάτων από ξένους πολιτισμούς.
Οι πολιτικές σκοπιμότητες που εξυπηρετούν είναι ένας ακόμα λόγος. Οι σχέσεις μεταξύ των κρατών και οι λεπτές διακρατικές συμφωνίες μπορεί να διαταραχθούν ανά πάσα στιγμή και με την παραμικρή αφορμή. Έτσι αν ξεκινήσει μια εκστρατεία επιστροφής των ελληνικών αρχαιοτήτων στην Ελλάδα είναι δεδομένο πως και οι υπόλοιπες χώρες θα ξεσηκωθούν και θα διεκδικήσουν το ίδιο. Για να στηρίξουν τους λόγους που παραμένουν παράνομα τα έργα τέχνης στο εξωτερικό, τα μουσεία προβάλλουν σαθρά επιχειρήματα και προφάσεις που δεν στηρίζονται στην πραγματικότητα όπως μη έγκυρες αλλά ασαφείς και ανεδαφικές δικαιολογίες. Ενδεικτικό παράδειγμα η πρόφαση από το Βρετανικό έλλειψης κατάλληλου χώρου και στέγασης των Ελγινείων(!) μαρμάρων στην Ελλάδα, πράγμα το οποίο πλέον δεν υφίσταται αφού εδώ και τρία χρόνια έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή του σύγχρονου Μουσείου της Ακρόπολης που διαθέτει όλα τα μέσα για τη σωστή φύλαξη και έκθεση των συλλογών.
Από την άλλη και το ελληνικό κράτος είναι υπεύθυνο καθώς δεν έχει δείξει ιδιαίτερο ζήλο, για τον επαναπατρισμό των εκθεμάτων (ο ραγιαδισμός καλά κρατεί).
Οι Έλληνες έχουν έρθει πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ιστορίας τους αντιμέτωποι με κατακτητές και έχουν υποφέρει κάτω από το ζυγό ξένων λαών στο πέρασμα των αιώνων. Είναι επιτακτική ανάγκη να αντιληφθούμε ότι οι λόγοι που επιβιώσανε σαν έθνος ήταν η διατήρηση της εθνικής συνείδησης που στηρίχθηκε στη μακροχρόνια ιστορία και την πλούσια πολιτιστική παράδοση του ελληνικού λαού. Στη σημερινή εποχή που η υπόσταση της Ελλάδας ως κράτος απειλείται, η προστασία της πνευματική μας κληρονομιάς φαντάζει για άλλη μια φορά αναγκαία. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε πως ένας λαός που ξεχνάει το παρελθόν του, δεν έχει και μέλλον.
Καταληκτικά, η επίκαιρη προστακτική,
«ΦΕΡΤΕ ΠΙΣΩ ΤΑ ΚΛΕΜΜΕΝΑ!»
θα μπορούσε να έχει πολλούς αποδέκτες.
Την περασμένη Τετάρτη (7/8/13) προσκύνησα από κοντά την Νίκη της Σαμοθράκης και την Αφροδίτη της Μήλου στο μουσείο του Λούβρου. Στο καλύτερο σημείο του καλύτερου μουσείου της Ευρώπης η Νίκη μας έτοιμη να απογειωθεί για που άραγε; Μήπως για την πατρίδα της;
ΑπάντησηΔιαγραφήΤης ξενάγηση είχα την τύχη να μου την κάνει ένας καθηγητής Φιλισοφίας του πανεπιστημίου της Σορβόνης. Μου έκανε εντύπωση ή μη ενόχληση του για τα κλεμμένα. Του έδειξα όμως την δική μου ενόχληση όταν μπήκαμε στην αίθουσα του Παρθενώνα. Αφού τον άφησα να μου πει τι ακριβώς βλέπουμε και αφού δεν έκανε καμία αναφορά στην ανάγκη επιστροφής τον ρώτησα γιατί "απαιτούμε μόνο από τον Βρετανικό μουσείο αλλά όχι από τον Λούβρο μου απάντησε ότι το Λούβρο είναι υποστηρικτής μας στην επιστροφή αλλά περιμένει να το κάνει και η Αγγλία. Και όταν τον ρώτησα γιατί δεν κάνει την αρχή για να πιέσει και τους Βρετανούς δεν πήρα απάντηση. Βέβαια κατάλαβα ότι ήθελε να αποφορτίσει το κλίμα και να μεταβούμε σε άλλη αίθουσα αυτή της Αφροδίτης. Σε άσχετη με το θέμα μας αίθουσα και μετά από μισή ώρα μου είπε γεμάτος σιγουριά: "Τα ελληνικά αρχαία θα επιστρέψουν στον τόπο τους, και αυτό γιατί δεν είναι της Ελλάδος (κράτος) αλλά της παγκόσμιας κληρονομιάς". Και πριν προλάβω να αντιδράσω αρνητικά, θέλοντας να του πω γιατί δεν το έχουν κάνει ήδη, μου εξήγησε μια θεωρία που λόγο των γνώσεων του, της ηλικίας του, και της σιγουριάς όλων αυτών που είπε με έβαλαν σε μεγαλύτερες σκέψεις. "Εμείς δεν θα ζούμε αλλά τα παιδιά μας θα τα θαυμάζουν στον τόπο τους και αυτό γιατί η Ευρώπη σε 50-60 χρόνια θα είναι ένα κράτος στα πρότυπα των ΗΠΑ και έτσι δεν θα είναι μοιρασμένα τα πολιτισμικά κατάλοιπα της Ευρώπης. Θα θες να δεις Ελληνικό, ρωμαϊκό, αραβικό πολιτισμό; Θα τον βλέπεις εκεί που υπήρξε. Η Ευρώπη είναι ένα μεγάλο μουσείο με ανακατεμένα τα εκθέματά της και αυτό θα διορθωθεί."