Φρύνη, η „γυμνή“ αλήθεια.

ΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΓΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ

Παρακαλώ τους αναγνώστες νοηματικά να γυρίσουν μερικές χιλιάδες χρόνια πίσω, την εποχή κατά την οποία η σημερινή (ψευδο)ηθική δεν ήταν εγκλωβισμένη στα όρια της ερωτικής πράξης!

Οι εταίρες

Οι εταίρες στην αρχαία ελληνική κοινωνία, ήταν ανεξάρτητες και με επιρροή γυναίκες που είχαν την υποχρέωση να φορούν διακριτικά φορέματα και να καταβάλουν φόρους. Αποτελούνταν κυρίως από πρώην σκλάβες και ξένες ( Ο Δημοσθένης αναφέρει: «Έχουμε εταίρες για ευχαρίστηση, παλλακίδες για την καθημερινή μας φροντίδα και τις ανάγκες του οργανισμού και γυναίκες να φέρουν τα νόμιμα παιδιά μας και να είναι πιστοί θεματοφύλακες των νοικοκυριών μας.» ) και ήταν γνωστές για τα επιτεύγματά τους στο χορό και τη μουσική, καθώς και για τα φυσικά τους χαρίσματα.

Ο Στράβων γράφει τα εξής: » Όλα τα ιερά των Περσών τα τιμούν επίσης Μήδοι και Αρμένιοι. Εδικά οι Αρμένιοι τιμούν εξαιρετικά την Αναΐτιδα. Της αφιερώνουν ναούς και αλλού, και ιδίως στην Ακιλησηνή και αφιερώνουν εδώ δούλους και δούλες. Αυτό βέβαια δεν είναι παράξενο, παράξενο είναι πως αφιερώνουν τις παρθένες θυγατέρες τους οι πιο επιφανείς άνθρωποι της χώρας και κατά τον νόμο, αφού εξασκούν την πορνεία στον ναό της θεάς επί μεγάλο διάστημα, μετά τις δίνουν για γάμο.

Κανένας δεν αρνείται να συνοικήσει με μια τέτοια γυναίκα. Κάτι τέτοιο μνημονεύει και ο Ηρόδοτος για τις γυναίκες της Λυδίας, όλες εξασκούν την πορνεία. Με τόση φιλοφροσύνη δέχονται μάλιστα τους εραστές τους, ώστε τους φιλοξενούν και τους κάνουν δώρα πολλές φορές περισσότερα απ” όσα παίρνουν. Κι έχουν τη δυνατότητα, αφού προέρχονται από εύπορες οικογένειες. Πάντως δεν δέχονται όλους τους ξένους, παρά αυτούς που έχουν την ίδια με αυτές καλή καταγωγή. » (ΙΑ ΧIV,16)

Για τις γυναίκες της Λυδίας ο Ηρόδοτος γράφει ότι: » Όλες ανεξαιρέτως οι κόρες της εργατικής τάξης στη Λυδία ( περιοχή στη Δ. Μικρά Ασία ) εκδίδονται, για να μαζέψουν χρήματα για την προίκα τους και συνεχίζουν αυτή τη δουλειά μέχρι να παντρευτούν. Αυτές διαλέγουν τους συζύγους τους «.. (Α, 93)

Ο Ηρόδοτος, και πάλι, γράφει τα εξής για τους Βαβυλώνιους: » Υπάρχει όμως ένα έθιμο αυτού του λαού που είναι ολότελα αισχρό. Κάθε γυναίκα που είναι ιθαγενής στη χώρα πρέπει μια φορά στη ζωή της να πάει στον ναό της Αφροδίτης και να δοθεί σε έναν ξένο. Πολλές πλούσιες γυναίκες, που είναι πολύ περήφανες για να αναμειχθούν με τις άλλες, πηγαίνουν στο ναό μέσα σε σκεπασμένες άμαξες με ένα πλήθος υπηρέτες να ακολουθούν και περιμένουν εκεί.
Οι περισσότερες, πάντως, κάθονται στον περίβολο του ναού με μια κορδέλα από πλεγμένο κορδόνι γύρω από τα κεφάλια τους. Και είναι πάρα πολλές, αφού ενώ άλλες κάθονται ήδη, άλλες έρχονται και άλλες φεύγουν. Κι ανάμεσά τους υπάρχουν διάδρομοι προς κάθε κατεύθυνση, για να περνούν οι άνδρες και να κάνουν την επιλογή τους.
Μόλις κάθεται μια γυναίκα, δεν μπορεί να γυρίσει σπίτι της προτού ένας άνδρας πετάξει ένα ασημένιο νόμισμα στην ποδιά της και την πάρει μέσα να ξαπλώσουν μαζί. Πετώντας το νόμισμα, ο άνδρας πρέπει να πει : “Στο όνομα της θεάς Μύλιττας”, αυτό είναι το όνομα της Αφροδίτης στα Ασσυριακά . Η αξία του νομίσματος δεν έχει καμιά σημασία, αφού, μόλις δοθεί γίνεται ιερό και ο νόμος απαγορεύει να το αρνηθεί η γυναίκα.
Αυτή δεν έχει κανένα περιθώριο επιλογής, πρέπει να ακολουθήσει τον πρώτο άνδρα που θα της δώσει το νόμισμα. Αφού κοιμηθεί μαζί του, έχει κάνει το καθήκον της απέναντι στην θεά και μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι της. Μετά από αυτό είναι αδύνατο να την ξελογιάσει κανείς, όσο μεγάλο ποσό κι αν της προτείνει. Οι ψηλές, όμορφες γυναίκες καταφέρνουν γρήγορα να γυρίσουν στα σπίτια τους, ενώ οι άσχημες μένουν εκεί πολύ καιρό προτού εκπληρώσουν την υποχρέωση που τους επιβάλλει ο νόμος. Μερικές, μάλιστα, μένουν εκεί τρία και τέσσερα χρόνια » !

Μεταξύ των πιο διάσημων ήταν η Θαργηλία, η περίφημη Ιόνια εταίρα των αρχαίων χρόνων, η Ασπασία, σύντροφος του αθηναίου πολιτικού Περικλή, η Αρχεάνασσα σύντροφος του Πλάτωνα, η περίφημηΝέαιρα, και η Θαΐς, μια παλλακίδα του Πτολεμαίου, γενικά κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μετέπειτα ως βασιλιά της Αιγύπτου αλλά και …

Η Φρύνη
Η Μνησαρέτη, θυγατέρα του Επικλή, έζησε τον 4ο αιώνα π.χ.χ. και για να βοηθήσει την φτωχή οικογένειά της μάζευε και πουλούσε κάπαρη. Οι συνθήκες όμως την ανάγκασαν να ζητήσει την τύχη της στην Αθήνα, όπου για λίγο διάστημα εξάσκησε το επάγγελμα της αυλητρίδας, ενώ πολύ σύντομα λόγω της άφθαστης ομορφιάς του προσώπου της, της ασύγκριτης ευθυγραμμίας του σώματός της αλλά και της απαράμιλλης ευφυΐας της άρχισε να ασκεί το επάγγελμα της εταίρας. 
Οι άλλες εταίρες της Αθήνας της έδωσαν το ψευδώνυμο Φρύνη (= χελώνα, λόγω του χρυσοπράσινου χρώματος του δέρματος της ) και σύντομα όλοι την ονόμαζαν έτσι. Η Φρύνη λοιπόν σε λίγο χρονικό διάστημα απέκτησε ευρύτατη φήμη, όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Η Φρύνη δεν ήταν μόνο μια πανέμορφη εταίρα αλλά καλλιεργημένη και έξυπνη και αυτό το αποδεικνύουν μερικές εύστοχες απαντήσεις που έδωσε σε επίδοξους εραστές της, οι οποίες δείχνουν την ετοιμότητά της. ΟΜάχων γράφει ότι κάποτε ο Μοίριχος ζήτησε από τη Φρύνη να του δοθεί κι εκείνη απαίτησε μία μνα, δηλαδή εκατό δραχμές. Κι όταν εκείνος σχολίασε ότι την προηγούμενη μέρα είχε πάει μ’ έναν ξένο για δύο χρυσούς στατήρες, δηλαδή σαράντα αργυρές δραχμές, εκείνη του απάντησε: «Περίμενε λοιπόν κι εσύ μέχρι να μου ξαναέρθει ερωτικό πάθος ( έως ου βινητιάσω ) και θα σου πάρω τόσα». 

Κάποτε που συνδειπνούσε με κάποιον που μύριζε τραγίλα, σήκωσε ένα δέρμα χοιρινό και του είπε, «λάβε και τούτο τράγε», μια φράση που έχει διπλή σημασία. Η μία είναι «πάρ’ το κι αυτό τράγε» κι η άλλη «παρ’ το και τούτο και φά’ το». Ο Ευστάθιος διασώζει τη φράση της ελαφρώς παραλλαγμένη ( λάβε και κατάτραγε ). 

Άλλη μια φορά, σ’ ένα συμπόσιο, τέθηκε το ερώτημα γιατί οι άνθρωποι κρεμάνε στεφάνια, κι εκείνη απάντησε: «Γιατί ψυχαγωγούν». 
Η ψυχαγωγία ήταν μια μαντική πρακτική κατά την οποία ειδικοί μάντεις, οι λεγόμενοι ψυχαγωγοί, ανακαλούσαν τις ψυχές των νεκρών και ισχυρίζονταν ότι τις ανέβαζαν από τον Κάτω Κόσμο για να απαντήσουν σε ερωτήματα. 
Τα στεφάνια χρησιμοποιούνταν για την ανάκληση των νεκρών, αλλά και οι ερωτευμένοι συνήθιζαν να κρεμάνε στεφάνια έξω από την πόρτα του/της αγαπημένου/ης τους, για να γητέψουν την ψυχή τους και να ανταποκριθούν. Συνήθιζαν ακόμη και στα συμπόσια να στεφανώνουν τον/την αγαπημένο/η τους με φρέσκα άνθη. 

H Κνιδία Αφροδίτη, Ρωμαϊκό αντίγραφο,Βασιλική των Αγίων Δώδεκα Αποστόλων/Παλάτσο Κολόνα, Ρώμη.

Κάποτε ένας τσιγκούνης εραστής, που ήθελε να δώσει λιγότερα, αλλά δεν τα κατάφερνε να την πείσει, της είπε ευφημιστικά αλλά και διφορούμενα, «Αφροδίσιον ει Πραξιτέλους», δηλαδή είσαι η Αφροδιτούλα του Πραξιτέλη, ή μπορεί να ερμηνευτεί ότι είσαι ο αφροδισιασμός ο βαρύμισθος, παίζοντας με τη λέξη Πραξιτέλης, που σημαίνει αυτόν που επιβάλλει τέλη, δασμούς. 
Και η εύστροφη εταίρα, χωρίς να χάσει καιρό, του απάντησε, «συ δ’ Έρως Φειδίου», δηλαδή «κι εσύ είσαι ο Έρωτας του Φειδία», ή ακόμα «κι εσύ είσαι ο έρωτας του τσιγκούνη». Παίζει με τη λέξη Φειδίας, από το ρήμα φείδομαι, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση σημαίνει «τσιγκουνεύομαι».

Σύμφωνα με τον Αθήναιο, στην πραγματικότητα η Φρύνη ήταν ακόμα πιο όμορφη στα αθέατα σημεία του σώματός της. Κανένας δεν μπορούσε να δει γυμνό το σώμα της γιατί φορούσε πάντα μία εσθήτα που το κάλυπτε καλά και επίσης δε σύχναζε ποτέ στα δημόσια λουτρά.

Η «σεμνή» Αφροδίτη
Ο Πραξιτέλης που παραβρίσκονταν και αυτός στην τελετουργική ανάδυση της Φρύνης από τη θάλασσα εμπνεύστηκε την περίφημη Κνιδία Αφροδίτη, η οποία ονομάστηκε έτσι επειδή την αγόρασαν οι πολίτες της Κνίδου, πόλη που ήταν ονομαστή για την ευσέβειά της προς τη Θεά Αφροδίτη. Το άγαλμα της Αφροδίτης κατασκευάστηκε από πάριο μάρμαρο και τοποθετήθηκε στο ναό της Αφροδίτης στην Κνίδο, που βρίσκονταν στη μέση ενός ιερού άλσους.

Κατά τον Πλίνιο, ο ναός ήταν έτσι διαρρυθμισμένος ώστε οι επισκέπτες να βλέπουν από παντού το άγαλμα της. Πολυάριθμα τα δοξαστικά ποιήματα και αρκετά πνευματώδη τα επιγράμματα για το άγαλμα τηςΑφροδίτης της Κνίδου.

Το γυμνό σώμα και κυρίως των Θεών – στην πλαστική ήταν σχεδόν άγνωστο εκείνη την εποχή. Σύμφωνα με τις μυθολογικές αφηγήσεις ο Ακταίων κατασπαράχθηκε από τα κυνηγόσκυλά του επειδή είδε την Άρτεμηγυμνή να λούζεται σε μια πηγή. Και η γυμνή Αφροδίτη;

Σ’ ένα τετράστιχο του Πλάτωνα του Νεότερου, η Θεά Αφροδίτη ταξιδεύει στην Κνίδο διασχίζοντας τον πόντο για να δει το άγαλμά της και αφού το περιεργάστηκε από όλες τις μεριές αναφώνησε «Και που με είδε γυμνή ο Πραξιτέλης;» (Η ΠΑΦΙΗ ΚΥΘΕΡΕΙΑ ΔΙ’ ΟΙΔΜΑΤΟΣ ΧΩΡΩ. ΦΘΕΓΞΑΤΟ, «ΠΟΥ ΓΥΜΝΗΝ ΕΙΔΕ ΜΕ ΠΡΑΞΙΤΕΛΗΣ;») 

Σε ένα άλλο επίγραμμα αγνώστου ποιητή η Αφροδίτη απορημένη λέει: «Τρεις άνδρες μόνο με είδαν γυμνή, ο Πάρις, ο Αγχίσης και ο Άδωνις, ο Πραξιτέλης που;» και μια παραλλαγή του ίδιου επιγράμματος «Α ΚΥΠΡΙΣ ΤΑΝ ΚΥΠΡΙΝ ΕΙΠΕΝ ΙΔΟΥΣΑ, «ΦΕΥ, ΦΕΥ, ΠΟΥ ΓΥΜΝΗΝ ΕΙΔΕ ΜΕ ΠΡΑΞΙΤΕΛΗΣ;».

Ο ποιητής Πλάτων ο Νεότερος επιχειρεί μια ερμηνεία της τόλμης του καλλιτέχνη. «Όχι, ο Πραξιτέλης δεν είδε κάτι άπρεπο. Η σμίλη του έπλασε την Αφροδίτη όπως την ήθελε ο Άρης.» («ΠΡΑΞΙΤΕΛΗΣ ΟΥΚ ΕΙΔΕΝ Α ΜΗ ΘΕΜΙΣ, ΑΛΛ’ Ο ΣΙΔΗΡΟΣ ΕΞΕΣΕΝ ΟΙΑΝ ΑΡΗΣ ΗΘΕΛΕ ΤΗΝ ΠΑΦΙΗΝ».) 

Ο Πλάτωνας ο Νεότερος σε άλλο του επίγραμμα λέει: «Δεν σ’ έπλασε ο Πραξιτέλης, δεν είσαι από χαλκό, η ίδια ολόφτυστη ανεβαίνεις στο βάθρο, όπως τότε, στην κρίση του Πάριδος.» (ΟΥΤΕ ΣΕ ΠΡΑΞΙΤΕΛΗΣ ΤΕΧΝΗΣΑΤΟ, ΟΥΘ’ ΣΙΔΑΡΟΣ ΑΛΛ’ ΟΥΤΩΣ ΕΣΤΗΣ ΩΣ ΠΟΤΕ ΚΡΙΝΟΜΕΝΗ».)


Ο Πλούτος της Φρύνης … και ο Μ. Αλέξανδρος!

Όπως μας διηγείται ο Καλλίστρατος, η Φρύνη συσσώρευσε τόσα πλούτη ώστε όταν το 335 π.α.χ.χ ο Αλέξανδρος κατέσκαψε τη Θήβα και γκρέμισε τα τείχη της πόλης, προσφέρθηκε να την ανοικοδομήσει με την προϋπόθεση να τεθεί επιγραφή πάνω από την πύλη, η οποία να ανέφερε: «Αλέξανδρος μέν κατέσκαψεν, ανέστησε δε Φρύνη η εταίρα», όμως οι Θηβαίοι αρνήθηκαν την πρότασή της, φοβούμενοι πιθανόν αντίποινα του Αλεξάνδρου.

Η δίκη της Φρύνης
Την εποχή που όλη η Ελλάδα θαύμαζε τα αριστουργήματα του Πραξιτέλη και τουΑπελλή και δόξαζε το κάλλος της Φρύνης, κάποιος ρήτορας, ο Ευθίας, προσπάθησε να γίνει εραστής της διάσημης εταίρας.
Η Φρύνη τον απέρριψε και εκείνος για να την εκδικηθεί την κατηγόρησε για ασέβεια προς τα θεία και την μήνυσε στην Ηλιαία.
Η Φρύνη ζήτησε από τον Υπερείδη να αναλάβει την υπεράσπισή της.

Ο Υπερείδης ήταν για κάποιο διάστημα εραστής της, ο οποίος πλήρωνε 100 φορές παραπάνω από το κανονικό ποσό προκειμένου να απολαύσει τα κάλλη της Φρύνης.
Ήταν μαθητής του Ισοκράτη και του Πλάτωνα καθώς και επιφανής ηγέτης της αντιμακεδονικής πολιτικής παράταξης.

Ο Ευθίας για να αντιμετωπίσει την ευγλωττία του Υπερείδη κατέφυγε στον ρήτορα Αναξιμένη από την Λάμψακο, δάσκαλο του Αλεξάνδρου και συνέταξε μαζί του το κατηγορητήριο.
Ο Ευθίας με τα λαμπρά επιχειρήματά του πρόβαλε, στοχεύοντας το θρησκευτικό αίσθημα, έπεισε πολλούς από τους Ηλιαστές πως η Φρύνη πράγματι πρόσβαλε τα θεία.
Ο Υπερείδης υπερασπιζόμενος τη Φρύνη ομολόγησε δημόσια πως υπήρξε και αυτός εραστής της. Δήλωσε πως γνωρίζοντας καλά τον χαρακτήρα της κατηγορουμένης δεν θα ασεβούσε ποτέ προς τα θεία και ότι η πραγματική αιτία της αγωγής της ήταν η απόρριψη του έρωτα του ενάγοντα προς την εναγομένη.

Ωστόσο, η ρητορική έξαρση του Υπερείδη υπήρξε ανίσχυρη να μεταπείσει όλους τους Ηλιαστές. Τότε θυμούμενος μία αλληγορία του Λυσάνδρου, άρπαξε τη Φρύνη από το χέρι φέρνοντάς τη μπροστά για να μπορούν να τη βλέπουν όλοι και τραβώντας τον πέπλο της ρώτησε…

«Ποιος από εσάς θα καταδικάσει τη δύναμη και το κάλλος της Θεάς;»

… και εμφάνισε μπροστά στα βλέμματα των Ηλιαστών τα θεία κάλλη της Φρύνης, την οποία κατ’ αυτόν ευχαρίστως θα καλούσε αδελφή στην ωραιότητα η Θεά Αφροδίτη.

Οι Ηλιαστές θαμπωμένοι από το κάλλος της Φρύνης και νομίζοντας πως πράγματι έβλεπαν μπροστά τους την ίδια τη Θεά Αφροδίτη, την αθώωσαν. Από τότε θεσπίστηκε νόμος πως δεν θα έβγαζαν καταδικαστική απόφαση για κανέναν εάν πρώτα δεν τον έβλεπαν μπροστά τους.

Σχετικά με αυτή τη δίκη ο Αλκίφρων διέσωσε δύο επιστολές της εταίρας Βακχίδας. Η πρώτη απευθύνεται στον Υπερείδη και η δεύτερη στην ίδια τη Φρύνη.

Η επιστολή της προς Υπερείδη αναφέρει: «Όλες μαζί οι εταίρες της πόλης και κάθε μία χωριστά, σου οφείλουμε ευγνωμοσύνη καθώς και η Φρύνη. Διότι μπορεί το κατηγορητήριο του παμπόνηρου Ευθία να στράφηκε μόνον κατά της Φρύνης αλλά ο κίνδυνος μας αφορούσε όλες. Εμείς είτε ζητάμε χρήματα από τους εραστές μας είτε όχι, πάντοτε κάποιοι θα βρεθούν να μας κατηγορήσουνε ως ασεβείς. Θα ήταν κατά τη γνώμη τους προτιμότερο να σταματήσουμε τον βίο αυτό και να μην έχουμε ούτε φίλους. Τώρα όμως κανείς δεν πρέπει να κατηγορεί το επάγγελμά μας επειδή βρέθηκε ο δόλιος Ευθίας και τα προκάλεσε όλα αυτά αλλά να επαινούμε οι πάντες τον δίκαιο Υπερείδη. Πολλά αγαθά ας αποκτήσεις αφού έσωσες χρηστή εταίρα, κι εμείς θα σ’ ανταμείψουμε για λογαριασμό της. Εάν μάλιστα καθίσεις και γράψεις τον λόγο που εκφώνησες υπέρ της Φρύνης, τότε θα πρέπει να σου στήσουμε όλες οι εταίρες χρυσό ανδριάντα σε όποιο μέρος της Ελλάδας εσύ μας υποδείξεις.»

Και η δεύτερη επιστολή της προς τη Φρύνη αναφέρει: «Δεν στεναχωρήθηκα τόσο για τον κίνδυνο που διέτρεξες όσο χάρηκα διότι απαλλάχθηκες από πονηρό εραστή και βρήκες να ερωτευθείς τον χρηστό Υπερείδη. Διότι η δίκη έγινε και για την ευτυχία σου, εφόσον από αυτήν έγινες διάσημη, όχι μόνον στην Αθήνα, αλλά και σε όλη την Ελλάδα. Ο Ευθίας θα τιμωρηθεί όπως του πρέπει αφού θα σε στερηθεί. Τον οδήγησε η έμφυτη αμάθεια να υπερβεί το μέτρο της ερωτικής ζηλοτυπίας. Σίγουρα τώρα σε ποθεί περισσότερο από τον Υπερείδη και δεν σε έχει. Ο Υπερείδης δίκαια υπερηφανεύεται για τη συνηγορία του, ενώ ο Ευθίας πρόθυμα θα σου προσφέρει παρακλήσεις και χρυσό. Πρόσεχε φίλη μου, για χάρη της αξιοπρέπειάς μας, μην παραλείψεις τίποτα απ’ όσα οφείλεις. Ούτε τον Υπερείδη να παραγκωνίσεις, που σου χάρισε την ελευθερία και τη ζωή, ούτε στις ικεσίες του Ευθία να υποκύψεις, ούτε και να πιστέψεις όσους λένε, ότι εάν δεν γύμνωνες το στήθος σου δεν θα πετύχαινε ποτέ την αθώωση σου ο ρήτορας. Και αυτό διότι μόνον η συνηγορία εκείνου βρήκε την κατάλληλη στιγμή για την υπέροχη χειρονομία και την αξιέπαινη πράξη.»

Η Φρύνη μέχρι τα βαθιά γεράματα δεν έπαψε στιγμή να ασκεί το λειτούργημα της εταίρας, εκμεταλλευόμενη στο έπακρο την ομορφιά της και δεν έριξε την τιμή της αμοιβής της. Ωστόσο, κανείς ιστορικός δεν αναφέρει την ημερομηνία και τον τρόπο θανάτου της.

Η Φρύνη «ζει και „βασιλεύει“» και „φαντασιώσεις“ κυριεύει…

Πηγή…

http://alfeiospotamos.gr/?p=13689