ΑΛΦΕΙΟΣ: Από τον Νύκτιμο στον Ροφιά
Από την απώτερη αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι Αιγύπτιοι αποκαλούν την χώρα τους «Δώρο του Νείλου» και κανείς, σε όλον τον κόσμο, δεν τους το αμφισβητεί.
Αλλά και «Δώρο του Αλφειού» είναι η εύφορη, η ευλογημένη γή της Ηλείας και ακόμα περισσότερο η δική μας περιοχή, το Επιτάλιο όπου ήρεμος και μεγαλοπρεπής ο Αλφειός τελειώνει την διαδρομή του και χύνεται στο Ιόνιο πέλαγος.
Πηγάζει από τις δυτικές πλαγιές του Πάρνωνα, βυθίζεται δύο φορές σε καταβόθρες και αναφαίνεται, τελικά, στα νότια της Μεγαλόπολης. Δέχεται στην διαδρομή του από εκεί αρκετούς παραπόταμους που τον εμπλουτίζουν, τον Λάδωνα, τον Ερύμανθο, τον Λούσιο, τον Κλάδεο και τον Ελισσόνα.
Ο Όμηρος, που τον ονομάζει «ιερόν ρόον», τον αναφέρει πέντε φορές στην Ιλιάδα και δύο στην Οδύσσεια ενώ ο Ησίοδος τον γενεαλογεί ως γιό του Ωκεανού και της Τηθύος, τον κατατάσσει δεύτερο σε σειρά - ύστερα από τον Νείλο – σ’έναν κατάλογο είκοσι πέντε ποταμών της τότε γνωστής γεωγραφίας.
Το μεταγενέστερο, κοινό όνομα Ροφιάς με το οποίο όλοι εμείς τον...
αναγνωρίζουμε είναι πιθανόν παραφθορά του Αλφειός, λέξη που φθογγολογικά μετεξελίχθηκε σε Αρφειός ύστερα σε Αρφιάς, σε Αροφιάς και τελικά σε Ροφιάς όπως το αδελφός έγινε αδερφός και το ήλθα σε ήρθα.Κατά μία απόπειρα ετυμολογίας το όνομα Αλφειός προέρχεται από το επίθετο αλφός που σημαίνει υπόλευκος, ασπριδερός, λέξη συγγενής με την λατινική albus που σημαίνει λευκός καθώς και με την αρχαία λέξη άλφιτον που σημαίνει κριθαρένιο αλεύρι. Θα δούμε πιό κάτω πώς το άσπρο χρώμα συνδέεται με την ιστορία του Αλφειού και της Άρτεμης.
Μια πιο πειστική ετυμολογία εξάγει το όνομα Αλφειός από το ρήμα αλφάνω (ή αλφαίνω) που σημαίνει παράγω, αποφέρω, αποκτώ. Η άλφη στην αρχαία μας γλώσσα σήμαινε το κέρδος και άν δεχθούμε την άποψη αυτή ο Αλφειός είναι ο γεννήτορας, ο παραγωγός, ο πλουτοδότης της ζωής.
Γύρω από τον Αλφειό πλέχτηκαν πολλοί μύθοι πέρα από την γενεαλογία του Ησιόδου που τον ήθελε - όπως είδαμε πιό πάνω - γιό του Ωκεανού και πατέρα του Ορσίλοχου και του Φηγέα του ιδρυτή της Ψωφίδος που είναι τα σημερινά Τριπόταμα. Σύμφωνα με άλλον μύθο ήταν απόγονος του Ήλιου και αδελφός του Κέρκαφου που ο ίδιος σκότωσε κάποτε όταν μάλωσαν τα αδέλφια για το ποιός ήταν πιό ανδρείος. Βαθειά μετανοιωμένος για την αδελφοκτονία που διέπραξε σε στιγμή παραφοράς και καταδιωκόμενος από τις αμείλικτες Ερινύες ο Αλφειός ρίχτηκε στον ποταμό Νύκτιμο που από τότε ονομάστηκε Αλφειός.
Άλλος μύθος αναφέρει ότι ο Αλφειός ερωτεύθηκε την θεά Άρτεμη και την κυνήγησε με πάθος και ασταμάτητα σε όλη την Ελλάδα. Την Άρτεμη ακολουθούσαν παντού οι είκοσι Νύμφες που της δώρισε, σαν μόνιμες ακόλουθες, ο πατέρας της ο Δίας στον οποίο είχε δεσμευθεί να παραμείνει, όπως και οι Νύμφες της, ανέγγιχτη παρθένα. Όταν, κατεβαίνοντας από τα βουνά της Αρκαδίας έφθασε αλαφιασμένη στα Λέτρινα της Ηλείας κοντά στο ποτάμι που είχε ήδη πάρει το όνομα του Αλφειού και εκεί κινδύνεψε να δαμαστεί ερωτικά από τον ωραίο και ακμαίο ποτάμιο θεό σκέφτηκε το ακόλουθο τέχνασμα. Πήρε λίγη άσπρη λάσπη από την όχθη του ποταμού την άλειψε στο πρόσωπό της και διάταξε τις Νύμφες της να κάνουν το ίδιο. Ο Αλφειός δεν μπόρεσε να διακρίνει ποιά ήταν η θεά ανάμεσα στις είκοσι μία γυναικείες μορφές, δίστασε, τα έχασε και αποσύρθηκε ντροπιασμένος, κυνηγημένος από τα κοροϊδευτικά περιγελάσματα των Νυμφών.
Από το επεισόδιο αυτό η Άρτεμη, και μόνο στην Ηλεία, είχε τις επωνυμίες Ποταμία, Αλφειαία, Αλφειωνία και Αλφειούσα.
Αλλά ο Αλφειός δεν ηρέμησε. Όσο κυνηγούσε την άπιαστη Άρτεμη δεν έβλεπε την ομορφιά των Νυμφών της. Όταν, όμως, το πήρε απόφαση ότι η Άρτεμη δεν ήταν ερωτικό βραβείο κανενός ένοιωσε ότι ήταν ερωτευμένος με την πανέμορφη Νύμφη Αρέθουσα και την κυνήγησε με το ίδιο πάθος και πείσμα. Με τέχνασμα την ξεμονάχιασε, ενώ εκείνη κυνηγούσε, κοντά στην εκβολή του ομώνυμού του ποταμού. Η Αρέθουσα, στην ακρογιαλιά, προσευχήθηκε παρακλητικά για σωτηρία στην Άρτεμη που αμέσως της έδωσε υγρή, υδάτινη μορφή. Ο Αλφειός πήρε τότε και αυτός την υγρή, υδάτινη μορφή του, την ένωσε με κείνην της Αρέθουσας και την έφερε κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας - χωρίς να ανακατεύεται με το αλμυρό νερό - στο νησί Ορτυγία της Σικελίας εκεί όπου αργότερα χτίστηκαν οι Συρακούσες και όπου ακόμα υπάρχει η περίφημη πηγή Αρέθουσα.
Οι αρχαίοι πίστευαν ότι πολύ συχνά ο Αλφειός την επισκέπτεται - υποθαλάσσια - στην Σικελία λέγοντας ότι μιά φιάλη που έπεσε στον παραπόταμό του τον Κλάδεο εμφανίστηκε ύστερα από καιρό μέσα στην πηγή Αρέθουσα. Και ότι όποτε γίνονταν Ολυμπιακοί Αγώνες με θυσίες που θόλωναν τα νερά του Κλάδεου και του Αλφειού το θόλωμα εμφανιζόταν, λίγες μέρες αργότερα, και στα νερά της Αρέθουσας στην Σικελία.
Για να έλθουμε, όμως, στο σήμερα, εκτός από την μυθολογία, αλλά και την πλούσια Ιστορία, η περιοχή των εκβολών του Αλφειού έχει να επιδείξει ασύγκριτες φυσικές ομορφιές που πρέπει - με πρωτοβουλία των ίδιων των Επιταλιωτών - να προστατευθούν από κάθε ανεπανόρθωτη αλλοίωση και βεβήλωση. Πρέπει να συνεχίσουμε να είμαστε υπερήφανοι για την ζωντανή ομορφιά του τόπου μας, όχι να καταντήσουμε ποτε να την αναπολούμε και να φτάσουμε να διηγούμαστε στα παιδιά και στα εγγόνια μας πόση ομορφιά, μπολιασμένη με μύθο και Ιστορία, χάσαμε για πάντα για χάρη της κοντόφθαλμης απληστίας μας.
Οι αρχαίοι πίστευαν ότι πολύ συχνά ο Αλφειός την επισκέπτεται - υποθαλάσσια - στην Σικελία λέγοντας ότι μιά φιάλη που έπεσε στον παραπόταμό του τον Κλάδεο εμφανίστηκε ύστερα από καιρό μέσα στην πηγή Αρέθουσα. Και ότι όποτε γίνονταν Ολυμπιακοί Αγώνες με θυσίες που θόλωναν τα νερά του Κλάδεου και του Αλφειού το θόλωμα εμφανιζόταν, λίγες μέρες αργότερα, και στα νερά της Αρέθουσας στην Σικελία.
Όσοι είναι ευαίσθητοι, πληροφορημένοι αλλά και προικισμένοι με την ισορροπημένη αντίληψη για την ζωή γνωρίζουν και επιδιώκουν να κάνουν πράξη τον δύσκολο συνδυασμό της προστασίας του περιβάλλοντος με την οικονομική του αξιοποίηση.
Μόνο οι αναίσθητοι, οι απληροφόρητοι και οι εγώδουλοι επιδιώκουν το άμεσο, αρπακτικό κέρδος ή και την άκοπη διευκόλυνση, την βολή τους, χωρίς να σκέφτονται τα δικαιώματα των γενεών που ακολουθούν αλλά και το ίδιο το μεσοπρόθεσμο οικονομικό συμφέρον τους. Φτάνει μόνο η διαπίστωση ότι στην εποχή μας ο κύριος πόρος της χώρας μας προέρχεται από τον Τουρισμό σε βαθμό που επίσημα χείλη τον αποκαλούν «βαρειά βιομηχανία». Και είμαστε τυχεροί που το Επιτάλιο βρίσκεται τόσο κοντά στην τόσο πολυσύχναστη Ολυμπία έχοντας την δυνατότητα να δεχθεί την κατάλληλη επέκταση της επισκεψιμότητας στον ευρύτερο χώρο, μέχρι τις εκβολές του «ιερού ρόου» του Αλφειού.
Προσπαθώ να φανταστώ την ονειρικής ομορφιάς - στην αρχαιότητα - ανάπλευση του Αλφειού που γινόταν με βάρκες από την θάλασσα μέχρι και την Ολυμπία. Προσπαθώ να το φανταστώ εγώ που είμαι πλασμένη από νερό και χώμα του Αλφειού όπως και τόσοι συμπατριώτες μου που πέρασαν τις παιδικές καλοκαιρινές τους διακοπές στις όχθες του, έπαιξαν, λούστηκαν και έφαγαν τα ψάρια που αφθονούσαν στα τότε καθαρά νερά του.
Άς κάνουμε μαζί μιά προσπάθεια να φανταστούμε τι θα συμβεί όταν γίνει ο κλειστός, ασφαλής αυτοκινητόδρομος που θα συνδέει τον Πύργο με τα μεγάλα αστικά κέντρα της Πάτρας και της Αθήνας, όταν θα γίνει παγκόσμια συνείδηση ότι ασφαλείς Ολυμπιακοί Αγώνες θα μπορούν να γίνονται μόνο στην Ελλάδα και, άν ακόμα αυτό δεν γίνει, ότι η έδρα της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής θα πρέπει να μεταφερθεί από την καταχνιά της Δυτικής Ευρώπης στην ηλιόχαρη Ολυμπία, όπου και ανήκει. Άς φανταστούμε την αποκατάσταση της λίμνης και τί θα σημάνει για το μικροκλίμα, την αλιεία και τον υδροφόρο ορίζοντα. Άς φανταστούμε ...
Αλλά άς βάλω εδώ χαλινάρι στην φαντασία για να κάνω μιά διαπίστωση που δύσκολα επιδέχεται διάψευση. Το Επιτάλιο μας έγινε πραγματικά πολύ πιό όμορφο και νοικοκυρεμένο τα τελευταία χρόνια και τούτο οφείλεται και στις προσπάθειες εμπνευσμένων δημοτών του και στην άξια Τοπική του Αυτοδιοίκηση. Αυτό δείχνει ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν πρός το καλύτερο - παρά τις δυσκολίες και τις αντιδράσεις - όταν άνθρωποι με μυαλό, ήθος και ενεργητικότητα τα αναλάβουν.
Και επειδή αποφεύγω την γενικευμένη, δυστυχώς, μεμψίμοιρη απαισιοδοξία του «τίποτε δεν γίνεται, τίποτε δεν αλλάζει» που είναι η απόπειρα δικαιολόγησης της οκνηρίας, της απραξίας και του βολέματος θέλω να κάνω μιά πρόταση στον Σύλλογό μας. Να θέσουμε θέμα στην επόμενη Γενική Συνέλευση : να υποβληθούν προτάσεις για ήπια, αγροτική, οικολογική και τουριστική ανάπτυξη της περιοχής των εκβολών του Αλφειού.
Με λίγη φαντασία και κάπως πλατύτερο πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ μας και μεταξύ γενεών θα ωφεληθούμε όλοι, ηθικά και υλικά.
Σοφία Α. Ζουμπάκη - Μαζαράκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου