29 Μαΐου 2013

Η Αλωση της Κωνσταντινούπολης


Νόμισμα με απεικόνιση του Βύζαντα,161-180 μ.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης
Βύζας ή Βύζαντας ονομάζεται ο γενάρχης των Μεγαρέων και κατά μια παράδοση γιος του

βασιλιά Νίσου και της νύμφης Κερόεσσας, κόρης του Δία[1].

Κωνσταντινούπολη


Νόμισμα με απεικόνιση του Βύζαντα,161-180 μ.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινούπολης
Επικεφαλής μιας αποικιακής επιχείρησης που είχε οργανώσει η πόλη των Μεγάρων, οδήγησε τους Μεγαρείς αποίκους στην περιοχή του Βοσπόρου. Εκεί οι Μεγαρείς ίδρυσαν μια νέα πόλη, στην οποία έδωσαν το όνομα του ιδρυτή της, το Βυζάντιο.
Σύμφωνα με τον Στράβωνα (64Π.Χ.-23 μ.Χ.), οι Μεγαρείς έφτασαν εκεί υπακούοντας σ' ένα χρησμό, που είχαν λάβει από το μαντείο των Δελφών. Ο χρησμός αυτός αποκαλούσε «τυφλούς» τους συμπολίτες τους, που λίγα χρόνια πριν, το 685π.Χ., είχαν ιδρύσει στη ασιατική ακτή του Βοσπόρου την Χαλκηδόνα
Πράγματι, κατά μιαν έννοια ήταν «τυφλοί», καθώς δεν είχαν αντιληφθεί ότι η περιοχή, 
που βρισκόταν ακριβώς απέναντι από το σημείο, που οι ίδιοι είχαν αποικήσει ήταν ιδανικότερη
 για τη διεξαγωγή του εμπορίου και την αλιεία.
Σε αυτή την περιοχή, η οποία συγχρόνως διακρινόταν για τη γεωπολιτική της θέση,
 ο Βύζας θεμελίωσε μια από τις πιο σημαντικές πόλεις στην ιστορία της ανθρωπότητας.
 Υπήρξε και ιδρυτής των Υβλαίων Μεγάρων και Σελινούντα στην Σικελία καθώς και 
της Ηράκλειας στονΠόντο.
Το ταξίδι του Βύζαντος και η ίδρυση του Βυζαντίου εντάσσονται σε μια γενικότερη κίνηση 
των παράκτιων ελληνικών πόλεων. Η κίνηση αυτή, γνωστή 
ως δεύτερος ελληνικός αποικισμόςεκδηλώθηκε από τον 8ο έως τον 6ο αιώνα 
π. Χ (ο πρώτος ελληνικός αποικισμός είχε ήδη πραγματοποιηθεί από 
τον 11ο έως τον 9ο π. Χ. αιώνα).
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%8D%CE%B6%CE%B1%CF%82


Συγγραφή : Καμάρα Αφροδίτη (12/6/2008)
Για παραπομπήΚαμάρα Αφροδίτη, «Βυζάντιον (Αρχαιότητα)», 2008,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Κωνσταντινούπολη
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=10949>



Σύμφωνα με μια εκδοχή για την ίδρυση του Βυζαντίου, όταν οΒύζας ο Μεγαρεύς ζήτησε χρησμό από τους Δελφούς για την τοποθεσία στην οποία θα έπρεπε να ιδρύσει την αποικία, πήρε χρησμό να στήσει τα θεμέλιά της «απέναντι από την πόλη των τυφλών».1 Φθάνοντας στο Βόσπορο ο Βύζας αντιλήφθηκε αμέσως τη σημασία του χρησμού και έβαλε το θεμέλιο λίθο της αποικίας του στο σημείο όπου ο Βόσπορος έκανε μια βαθιά εσοχή προς τα δυτικά, στον Κεράτιο κόλπο. Αυτή η μυθολογική εκδοχή είναι ίσως η πιο γνωστή σήμερα, αν και στην Αρχαιότητα υπήρχαν πολύ περισσότερες και αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους.
Το όνομα Βυζάντιο πάντως παραπέμπει σε θρακική ονοματολογία, όπως μαρτυρούν τα συγγενή τοπωνύμια Βυζία και Βύζηρες, αλλά και η ονομασία του κοντινού ποταμού Βαρβύζη.2 Σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο,3 η προγενέστερη ονομασία της τοποθεσίας ήταν Λύγος. Εξίσου πολλές εκδοχές με αυτές των συνθηκών ίδρυσης της πόλης υπάρχουν και για τη χρονολογία της. Ως επικρατέστερη φαίνεται αυτή του 660 ή 659 π.Χ.,4 ωστόσο υπάρχουν και άλλες που την ανάγουν στα τέλη του 8ου5 ή στις αρχές του 6ου αι. π.Χ.6

2. Τοπογραφία
Η τοποθεσία όπου ιδρύθηκε το Βυζάντιο είχε μοναδικά πλεονεκτήματα. Από κλιματολογικής άποψης ήταν στο σημείο όπου ο Βόσπορος κατέβαζε από τον Εύξεινο Πόντο ψυχρά ρεύματα που έκαναν το καλοκαίρι πιο ευχάριστο αλλά και αρκετές βροχές που έκαναν τα καλλιεργήσιμα εδάφη εύφορα και τα ακαλλιέργητα γεμάτα από πυκνά δάση. Από στρατηγικής πλευράς η χερσόνησος που σχηματιζόταν μεταξύ του Κεράτιου, του Βοσπόρου και της θάλασσας του Μαρμαρά είχε ένα μοναδικό πλεονέκτημα, καθώς έλεγχε τους θαλάσσιους δρόμους τόσο για αμυντικούς όσο και για εμπορικούς σκοπούς. Ακόμη πιο πλεονεκτική ήταν η θέση του σε σχέση με τον εξελισσόμενο αποικισμό: από τη θέση που βρισκόταν το Βυζάντιο μπορούσε να χρησιμεύσει ως αφετηρία για την ίδρυση και νέων αποικιών κατά μήκος του Βοσπόρου αλλά και στις ακτές του Εύξεινου.
Στο μυχό του Κεράτιου εξέβαλλαν δύο ποταμοί, ο Βαρβύσης (ή Βαρβύζης) και ο Κύδαρις. Τους ποταμούς αυτούς εκμεταλλεύθηκαν οι Βυζάντιοι για να κατεβάζουν ξυλεία από τα γύρω υψώματα, αρχικά για να κτίσουν την πόλη τους, αργότερα το στόλο τους και τέλος για να την εκμεταλλευθούν εμπορικά. Μάλιστα θεωρείται ότι ο πρώτος οικισμός είχε ιδρυθεί ακριβώς εκεί, στο βάθος του Κεράτιου και κοντά στις εκβολές των δύο ποταμών, όπου βρισκόταν το ιερό της Σέμυστρας.
Αργότερα κρίθηκε προφανώς ως προσφορότερη η θέση ακριβώς στην άκρη της χερσονήσου.7 Η θέση οχυρώθηκε με περίβολο μήκους 35 σταδίων, από τα οποία το μεγαλύτερο μέρος κάλυπταν την πόλη από τη θάλασσα και μόνο 5 στάδια την προστάτευαν από ξηράς.8
Σύμφωνα με αρχαίους συγγραφείς, το Βυζάντιο ήταν η τρίτη καλύτερα οχυρωμένη πόλη του αρχαίου κόσμου μετά τη Μεσσήνη και τη Ρόδο.9 Η τοπική ιστοριογραφία μάλιστα, εμπλουτισμένη με στοιχεία μυθολογικά, απέδιδε την ανέγερση των τειχών αυτών στη θεϊκή βοήθεια που παρείχαν ο Απόλλωνας και ο Ποσειδώνας στο Βύζαντα.10 Στην πραγματικότητα τα ήδη ισχυρά κλασικά τείχη ισχυροποιήθηκαν ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης από το Φίλιππο Β’.
Τα τείχη αποτελούνταν από περισσότερα του ενός τμήματα. Το μπροστινό τμήμα ήταν κτισμένο κατά το ισόδομο σύστημα. Οι τετραγωνισμένοι και λειασμένοι λίθοι ήταν τόσο καλά συναρμοσμένοι μεταξύ τους, ώστε φαίνονταν σαν να μην είχαν αρμούς.11 Πίσω από την πρόσοψη αυτή ορθώνονταν αναχώματα και πρόσθετα οικοδομήματα, τα οποία δημιουργούσαν ένα φαρδύ και προφυλαγμένο περίδρομο με επάλξεις. Τα τείχη διακόπτονταν από επτά ισχυρούς πύργους, που πρόβαλλαν προς τα έξω και προφύλασσαν τις πύλες.12 Ήταν μάλιστα τόσο καλά μελετημένη η θέση των πύργων από πλευράς ακουστικής, ώστε ο ήχος έφτανε από τον ένα στον άλλον σα να βρίσκονταν δίπλα, πράγμα ιδιαίτερα βολικό για τη μετάδοση παραγγελμάτων την ώρα της μάχης. Τα χερσαία τείχη ήταν αρκετά ψηλότερα από τα θαλάσσια, πράγμα φυσικό, αφού από τη θάλασσα περιβάλλονταν από ένα βραχώδες διάζωμα, φυσικό στο μεγαλύτερο μέρος του, το οποίο κρατούσε μακριά τόσο τα κύματα όσο και τους επιδρομείς. Στο μέσο περίπου των χερσαίων τειχών ανοιγόταν η σημαντικότερη πύλη, η Θρακική. Νότια και λίγο ανατολικότερα από τη Θρακική βρισκόταν μια δεύτερη πύλη, το Μίλιον, ενώ μαρτυρείται και μια τρίτη, η Ηράκλεια. Στη βορειοδυτική γωνία των τειχών, ακριβώς πάνω από τη θάλασσα και το λιμάνι που αργότερα ονομάστηκε Νεώριο, βρισκόταν ο μοναδικός κυκλικός και ισχυρότερος πύργος των τειχών.13

2.2. Λιμάνια
Κατά την Κλασική και Ελληνιστική περίοδο το Βυζάντιο φαίνεται πως διέθετε δύο λιμάνια, και τα δύο στη βόρεια πλευρά της χερσονήσου. Το ανατολικότερο, που ονομαζόταν Βοσπόριον, βρισκόταν ακριβώς πριν από την απόληξη της χερσονήσου, τη Βοσπόρια Άκρα. Το δεύτερο ήταν δυτικότερα και κατά τους Μεσαιωνικούς χρόνους ονομαζόταν Νεώριον, χωρίς να γνωρίζουμε την αρχαία του ονομασία.14 Η είσοδος των λιμανιών ήταν κλεισμένη με αλυσίδες, ενώ ισχυροί προμαχώνες εκατέρωθεν του ανοίγματος πρόσφεραν καλή αμυντική προφύλαξη.
Αφύλαχτοι λιμένες φαίνεται ότι υπήρχαν και στη νότια πλευρά στη μεταγενέστερη περιοχή της Βλάγκας και του Kadırga Lımanı. Χώρο ελλιμενισμού φυσικά παρείχε και ο Κεράτιος.15

2.3. Δημόσιοι χώροι
Η άκρη της χερσονήσου είχε ανέκαθεν ιερό χαρακτήρα. Στη Βοσπόριο Άκρα, ακριβώς μέσα από τα θαλάσσια τείχη βρισκόταν ο ναός του Ποσειδώνα16 και ο βωμός της Αθηνάς Εκβασίας. Λίγο πιο μέσα, στον πρώτο λόφο, ορθώνονταν το ιερό της Αφροδίτης, το ιερό του Απόλλωνα-Ήλιου και το ιερό της Άρτεμης.17 Είναι πολύ πιθανό ότι το ιερό του Απόλλωνα18βρισκόταν ακριβώς στο σημείο όπου σήμερα στέκει ακόμη ο επονομαζόμενος «κίονας των Γότθων», τον οποίο ανέθεσε κάποιος αυτοκράτορας, πιθανότατα ο Σεπτίμιος Σεβήρος, για να μνημονεύσει νίκη του επί των Γότθων, αντικαθιστώντας, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, παλαιότερο άγαλμα του οικιστή Βύζαντα. Τα «στάδια και τα γυμνάσια» βρίσκονταν μεταξύ του ναού του Ποσειδώνα και των θαλάσσιων τειχών, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε περισσότερα στοιχεία γι’ αυτά. Φιλολογικές μόνο μαρτυρίες έχουμε και για το ιερό του Διονύσου, καθώς και για ορισμένα ακόμη ιερά που βρίσκονταν εκτός των τειχών, στο μυχό και την είσοδο του Κεράτιου αλλά και στις Συκαιές, το σημερινό Γαλατά.
Στην κορυφή του δεύτερου λόφου, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται ηΑγία Σοφία, ήταν κτισμένη η μεγάλη αγορά της πόλης. Η θέση της ήταν ακόμη περισσότερο υπερυψωμένη χάρη σε βαθμιδωτόκρηπίδωμα. Την αγορά περιέβαλλαν λαμπρές στοές και για το λόγο αυτό στις πηγές απαντά μερικές φορές στις πηγές ως «Τετράστωον». Σε μεταγενέστερη ενδεχομένως εποχή, κατά την Ύστερη Αρχαιότητα, στο κέντρο του Τετραστώου υψωνόταν ένας κίονας με το άγαλμα του Ηλίου.19

Κατά την επανίδρυση της πόλης από το Σεπτίμιο Σεβήρο το ιστορικό κέντρο απέκτησε δύο μεγάλα οικοδομήματα, τον Ιππόδρομο και τα Λουτρά του Ζευξίππου, ένα περίφημο συγκρότημα που κτίστηκε επάνω από τον προγενέστερο ναό του Δία. Στο Σεβήρο επίσης αποδίδεται και το Κυνήγιον, ένα αμφιθέατρο που χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για αναπαραστάσεις κυνηγιού άγριων ζώων.
Ένας πρόσθετος παράγοντας που συνηγορεί υπέρ της μεγαρικής καταγωγής των πρώτων αποίκων της πόλης είναι το ότι η πόλη είχε υιοθετήσει το μεγαρικό αλφάβητο, το ημερολόγιο και τις βασικές λατρείες.
Όποια εκδοχή και αν δεχτούμε για το χρόνο και τις συνθήκες ίδρυσης της πόλης είναι βέβαιο ότι στην πρώιμη φάση της ιστορίας του το Βυζάντιο πρέπει να πολέμησε σκληρά εναντίον των θρακικών φύλων που το περιτριγύριζαν.20 Οι Δωριείςάποικοι φρόντισαν να εφαρμόσουν ένα σύστημα ελέγχου όπως αυτό της Σπάρτης, καθιστώντας τους ντόπιους ένα είδος ειλώτων, τους οποίους αποκαλούσαν «προύνικους». Φαίνεται πάντως ότι η πόλη διατηρούσε καλές σχέσεις με τους Αχαιμενίδες. Ο τύραννος Αρίστων του Βυζαντίου αναφέρεται μεταξύ των Ελλήνων πολιτικών και στρατηγών που υποστήριξαν το Δαρείο κατά τη σκυθική εκστρατεία, παρέχοντάς του μάλιστα και πλοία.21 Ωστόσο, το Βυζάντιο δεν υπήρξε από τις πιο πιστές πόλεις προς τον Πέρση βασιλιά. Όταν αυτός καθυστέρησε να επιστρέψει, οι Βυζάντιοι πρότειναν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους, ίσως μάλιστα να προέβαιναν και σε καταστροφή της γέφυρας του Βοσπόρου. Η στάση αυτή εξόργισε το Δαρείο, ο οποίος στην επιστροφή του αποφάσισε να τιμωρήσει το Βυζάντιο –η θέση του οποίου ήταν τόσο κομβική– και ανέθεσε τη διακυβέρνησή του στο γνωστό για τη σκληρότητά του Οτάνη.22

Κατά τη διάρκεια της Ιωνικής επανάστασης το Βυζάντιο καταλήφθηκε από τις ενωμένες ελληνικές δυνάμεις.23 Μετά το ατυχές για τους Έλληνες τέλος της επανάστασης, αρκετοί επιφανείς πολίτες του Βυζαντίου, φοβούμενοι την οργή των Περσών, μαζί με πολίτες της Χαλκηδόνας που είχαν κρατήσει αντιπερσική στάση έφυγαν και ίδρυσαν τη Μεσημβρία στις δυτικές ακτές του Εύξεινου Πόντου.24 Πράγματι, το Βυζάντιο υπέστη σε αντίποινα εκτεταμένες καταστροφές από τους Πέρσες.25

3.2. Κλασικοί χρόνοι
Κατά τη διάρκεια των Μηδικών ο έλεγχος του Βυζαντίου εξασφάλισε στον περσικό στρατό ασφαλή επιστροφή, ιδιαίτερα μετά την οριστική ήττα στις Πλαταιές το 478 π.Χ. Ωστόσο οι ίδιοι οι Έλληνες ήταν αυτοί που, με επικεφαλής το νικητή των Πλαταιών Παυσανία, κατέλαβαν την πόλη και συνέλαβαν αρκετούς από τους Πέρσες ευγενείς της άρχουσας τάξης.26 Στη συνέχεια όμως φαίνεται ότι ο Παυσανίας ήρθε σε συνεννόηση με τον Ξέρξη και παρέμεινε διοικητής της πόλης, παρά τη θέληση των Σπαρτιατών, για άλλα επτά χρόνια, δηλαδή περίπου έως το 470 π.Χ.27 Η περίοδος της διακυβέρνησής του περιγράφηκε με μελανά χρώματα. Τελικά ο Παυσανίας εκδιώχθηκε από τους Αθηναίους, που ανέκαθεν εποφθαλμιούσαν τον έλεγχο των στενών του Βοσπόρου.
Το Βυζάντιο στη συνέχεια απέκτησε δημοκρατικό πολίτευμα, ενώ προσχώρησε στη Δηλιακή Συμμαχία, συνεισφέροντας μάλιστα με μεγάλα ποσά, εξαιτίας της ανθηρής οικονομικής του κατάστασης.28 Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου το Βυζάντιο συντάχθηκε αρχικά με τους Αθηναίους.29Το 416 π.Χ. μαζί με την Καλχηδόνα οργάνωσε μια εκστρατεία εναντίον της Βιθυνίας.30 Μετά την αποτυχία της σικελικής εκστρατείας όμως, καθώς διαφαινόταν πλέον η ήττα της Αθήνας, το Βυζάντιο έσπευσε να έρθει σε συνεννοήσεις με τους Σπαρτιάτες και τελικά αποσκίρτησε από τον αθηναϊκό συνασπισμό το 411 π.Χ. Την επόμενη χρονιά όμως ο Σπαρτιάτης στρατηγός Κλέαρχος κατέλαβε την πόλη με την πρόφαση της ανάγκης να σταματήσει η αποστολή σιτηρών προς την Αθήνα από τον Εύξεινο.31

Οι Αθηναίοι στράφηκαν εναντίον του Βυζαντίου και οΑλκιβιάδης το πολιόρκησε το 409 π.Χ. Ο Κλέαρχος, που το υπερασπιζόταν, κάποια στιγμή εγκατέλειψε την πόλη και τότε κάποιοι πολίτες άνοιξαν τις πύλες στους Αθηναίους. Σύμφωνα με φιλολογικές μαρτυρίες, αρκετοί πολίτες του Βυζαντίου παρέμειναν πιστοί στους Σπαρτιάτες και δόθηκε μάχη ακόμα και εντός των τειχών, έως ότου ο Αλκιβιάδης υποσχέθηκε αμνηστία.32 Μετά την ήττα τους στους Αιγός Ποταμούς οι Αθηναίοι υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης, σύμφωνα με την οποία όφειλαν, μεταξύ άλλων, να εγκαταλείψουν και το Βυζάντιο. Οι Βυζάντιοι που είχαν ανοίξει τις πύλες στον Αλκιβιάδη ακολούθησαν το αθηναϊκό στράτευμα και αργότερα πήραν τιμητικά την αθηναϊκή πολιτεία.33

Το 403 π.Χ. οι Βυζαντινοί αντιμετώπισαν πρόβλημα με τα θρακικά φύλα και ζήτησαν τη βοήθεια των Σπαρτιατών, οι οποίοι έστειλαν ξανά τον Κλέαρχο. Ο τελευταίος όμως εφάρμοσε καθεστώς τρομοκρατίας και οι Σπαρτιάτες αναγκάστηκαν να τον ανακαλέσουν βίαια και να τοποθετήσουν στη θέση του τον Κλέανδρο.34 Περί το 390 π.Χ. ο Θρασύβουλος έβαλε οριστικό τέλος στη σπαρτιατική παρουσία στην πόλη, καθώς και στο ολιγαρχικό πολίτευμα που είχε επικρατήσει. Για να διασφαλίσουν τη συμμαχία τους με το Βυζάντιο οι Αθηναίοι πριν από την ίδρυση της Β’ Αθηναϊκής Συμμαχίας έσπευσαν να κλείσουν ειδική συνθήκη.35 Ωστόσο η νομιμοφροσύνη των Βυζαντινών προς τους Αθηναίους δεν είχε στέρεες βάσεις. Το 364 π.Χ. ο Επαμεινώνδας τους προσεταιρίστηκε σχετικά εύκολα, προκειμένου να στηρίξει με το ναυτικό τους την ανερχόμενη ισχύ του βοιωτικού κοινού και τη θηβαϊκή κυριαρχία. Το 362 π.Χ. οι Βυζαντινοί απέκλεισαν για μια ακόμη φορά τα στενά για τα πλοία που ανεφοδίαζαν με δημητριακά την Αθήνα. Νέα κρίση στις σχέσεις των δύο πόλεων επήλθε το 357 π.Χ., όταν το Βυζάντιο συντάχθηκε με τις δυνάμεις του Μαυσώλου. Όταν τελικά επιτεύχθηκε εκ νέου συνθήκη ειρήνης οι Βυζαντινοί επωφελήθηκαν, εξαπλώνοντας την επιρροή τους στην Καλχηδόνα και τη Σηλυμβρία.
Το Βυζάντιο ήρθε ξανά στο προσκήνιο τον καιρό της εξάπλωσης του Φιλίππου Β΄. Η διαμάχη τους με το βασιλιά των Θρακών Κερσοβλέπτη τούς οδήγησε να κλείσουν συνθήκη ειρήνης με το Φίλιππο. Ωστόσο, όταν εκείνος τους ζήτησε να στραφούν ενεργά εναντίον της Αθήνας, απέφυγαν να το κάνουν. Ο Φίλιππος φρόντισε να εκδικηθεί. Το 341/340 π.Χ. επιτέθηκε εναντίον της γειτονικής Περίνθου, την οποία οι Βυζαντινοί υποστήριξαν ενεργά. Όταν η πολιορκία του απέτυχε, ο Φίλιππος κινήθηκε γρήγορα εναντίον του Βυζαντίου, του οποίου οι πιο αξιόμαχες δυνάμεις βρίσκονταν ακόμη στην Πέρινθο.36 Η πολιορκία του Βυζαντίου από το Φίλιππο πήρε σχεδόν επικές διαστάσεις στη συλλογική μνήμη των πολιτών.37 Οι Βυζάντιοι μάλιστα θεώρησαν ότι η τελική τους σωτηρία επήλθε από τη θεά Εκάτη Φωσφόρο. Στην ουσία ορισμένες ελληνικές πόλεις, με επικεφαλής την Αθήνα, κήρυξαν επίσημα τον πόλεμο εναντίον του Φιλίππου, πράγμα που μέχρι τότε δίσταζαν να κάνουν.38Μεταξύ των στρατηγών του εκστρατευτικού σώματος ήταν ο ρήτορας Δημοσθένης, από τους επικεφαλής της αντιμακεδονικής παράταξης. Η πολιορκία κατέληξε άδοξα για το Φίλιππο, ο οποίος ωστόσο φρόντισε να εκδικηθεί τουλάχιστον το στρατηγό των Βυζαντίων, το Λέοντα, τον οποίο διέβαλε στους συμπατριώτες του εξαναγκάζοντάς τον τελικά να αυτοκτονήσει.
Παρά τα εμπόδια που είχε δημιουργήσει το Βυζάντιο στον πατέρα του, ο Αλέξανδρος άφησε την πόλη σε καθεστώς αυτονομίας, επιτρέποντάς της να κόβει τα δικά της νομίσματα. Είναι προφανές ότι είχε αναγνωρίσει τη στρατηγική της σημασία και δεν επιθυμούσε να διατρέχει τον κίνδυνο προδοσίας. Πράγματι, κατά την εκστρατεία του προς το Δούναβη οι Βυζαντινοί τον υποστήριξαν στέλνοντας μία μοίρα του ναυτικού τους να αναπλεύσει τον ποταμό.39 Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου οι Βυζαντινοί υποστήριξαν αρχικά τονΑντίγονο στον αγώνα του εναντίον του Πολυπέρχοντα, στη συνέχεια όμως διατήρησαν ουδετερότητα στον αγώνα του εναντίον του Κασσάνδρου και του Λύσανδρου.40 Γενικά πάντως διατήρησαν φιλική στάση προς τους Αντιγονίδες, ιδρύοντας μάλιστα και αγάλματα προς τιμήν του Δημητρίου και του γιου του, του Αντιγόνου Γονατά, στην Ολυμπία.41 Μετά τη μάχη στο Κουροπέδιο το Βυζάντιο συνασπίστηκε με την Ηράκλεια του Πόντου, προκειμένου να αντισταθούν στους Σελευκίδες.42

Το 278 π.Χ. τα κελτικά φύλα επέδραμαν προς τη Μικρά Ασία και την κυρίως Ελλάδα και πέρασαν τον Ελλήσποντο. Το Βυζάντιο δεν μπόρεσε να αντισταθεί στις ορδές των Γαλατώνπου σάρωσαν την ύπαιθρο χώρα και δέχτηκε να πληρώσει βαρύ φόρο, που έφτανε περίπου τα 80 τάλαντα. Στα χρόνια που ακολούθησαν πάγια επιδίωξη των Βυζαντινών ήταν η επέκταση της κυριαρχίας τους και ιδιαίτερα του ελέγχου του εμπορίου διαμέσου των Στενών. Έτσι προέβησαν σε πόλεμο εναντίον της Καλλάτιδος, των Τόμων και της Ίστριας, καθυποτάσσοντας την πρώτη, ενώ αναζήτησαν προστασία στους Πτολεμαίους της Αιγύπτου.43 Προχωρώντας ακόμη περισσότερο, το Βυζάντιο θέλησε να επιβάλει δασμούς στα Στενά. Η ενέργεια αυτή όμως εξόργισε τη Ρόδο, που το ναυτικό της πληττόταν άμεσα, η οποία κήρυξε αμέσως τον πόλεμο. Οι Ρόδιοι ζήτησαν τη βοήθεια του Προυσία της Βιθυνίας, ο οποίος άρχισε να καταλαμβάνει τις μικρασιατικές κτήσεις του Βυζαντίου. Τελικά επιτεύχθηκε ειρήνη με τη μεσολάβηση του Κέλτη ηγεμόνα Καβάρου και οι Βυζαντινοί αναγκάστηκαν να καταργήσουν τους δασμούς, παίρνοντας πίσω τα εδάφη τους.44Βυζάντιο και Ρόδος ξεπέρασαν τις διαφορές τους και δημιούργησαν συνασπισμό με τον Άτταλο Β΄ του Περγάμουπροκειμένου να αντιμετωπίσουν το Φίλιππο Ε’. Το Βυζάντιο ήθελε με τον τρόπο αυτό να ανακτήσει τον έλεγχο της Περίνθου που του τον είχε αφαιρέσει ο βασιλιάς της Μακεδονίας. Η εμπλοκή της Ρώμης με το μέρος του συνασπισμού είχε θετικά αποτελέσματα, καθώς μετά τη μάχη της Πύδνας (197 π.Χ.) το Βυζάντιο πήρε πίσω την Πέρινθο.45

3.4. Ρωμαϊκή περίοδος
Το Βυζάντιο παρέμεινε στο πλευρό της Ρώμης σε όλους τους αγώνες της για εδραίωση της κυριαρχίας της στην Ανατολή: στον πόλεμο εναντίον του Ανδρονίκου (Ανδρίσκου;) της Μακεδονίας, στους Μιθριδατικούς πολέμους, αλλά και στον αγώνα εναντίον των πειρατών της Κιλικίας.
Η επέκταση της ρωμαϊκής κυριαρχίας δεν αποτέλεσε επομένως απειλή για τους Βυζαντινούς. Αντίθετα, μέσα στις ευνοϊκές συνθήκες που εξασφάλισε η pax romana το Βυζάντιο παρέμεινε η δεύτερη, μετά τη Ρόδο, σημαντικότερη ναυτική δύναμη της Ανατολής. Εξάλλου συχνά το Βυζάντιο χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους ως ενδιάμεσος σταθμός για τη διαπεραίωση των στρατευμάτων τους στη Μικρά Ασία. Εξίσου σημαντικός ήταν ο ρόλος του Βυζαντίου στους συχνούς αγώνες εναντίον των Θρακών. Για το λόγο αυτό αρκετοί αυτοκράτορες παραχώρησαν προνόμια στην πόλη. Έτσι ο Κλαύδιος εκχώρησε πενταετή ατέλεια, ο Τραϊανός, έπειτα από πρόταση του λεγάτου του, τουΠλινίου του Νεότερου,46 κατάργησε τις εισφορές για τηναυτοκρατορική λατρεία, ενώ παραδίδεται ότι και ο Αδριανόςεφοδίασε την πόλη με ένα υδραγωγείο.
Η αλιεία, η γεωργία και τα έσοδα από τους τελωνειακούς δασμούς χάριζαν στην πόλη ευημερία ακόμα και στα τέλη του 2ου αιώνα, όταν αρκετές άλλες πόλεις της αυτοκρατορίας άρχισαν να διέρχονται κρίση. Τότε όμως το Βυζάντιο διέπραξε ένα σημαντικό πολιτικό λάθος, υποστηρίζοντας τον Πεσκένιο Νίγηρα στον αγώνα του εναντίον του Σεπτιμίου Σεβήρου. Ο τελευταίος προέβη σε συστηματική πολιορκία της πόλης, η οποία συνεχίστηκε ακόμα και μετά το θάνατο του Νίγηρα στη Μικρά Ασία. Οι πολεμικές μηχανές και η ισχύς των τειχών του έκαναν το Βυζάντιο να αντισταθεί για τρία περίπου χρόνια. Όταν επιτέλους καταλήφθηκε, η τιμωρία υπήρξε σκληρή. Η πόλη καταστράφηκε από τα ρωμαϊκά στρατεύματα. Ο γιος και διάδοχος του Σεβήρου όμως, ο Καρακάλλας, κατόρθωσε να μεταστρέψει τον πατέρα του, ο οποίος τελικά προέβη σε εκτεταμένη ανοικοδόμηση της πόλης και εκχώρηση αρκετών από τα προνόμια που της είχε αφαιρέσει. Μεταξύ των κτισμάτων του Σεβήρου συγκαταλέγονται μια στοά, τα επονομαζόμενα «Λουτρά του Ζευξίππου», το «Κυνήγιον» (μάλλον αμφιθέατρο όπου παρουσιάζονταν κυνήγια άγριων ζώων) και ο Ιππόδρομος. Ο Σεβήρος επίσης φαίνεται ότι μετέφερε το ναό του Απόλλωνα εντός της ακρόπολης. Έτσι το Βυζάντιο έζησε μια περίοδο ακμής περίπου μισό αιώνα ακόμη.
Μια νέα φάση καταστροφής επήλθε επί αυτοκράτοραΓαλλιηνού, ο οποίος τιμώρησε τους κατοίκους για την απείθειά τους στο θέμα της δυναστικής διαδοχής. Από τα μέσα του 3ου αιώνα οι επιδρομές των βαρβαρικών φύλων, κυρίως των Γότθων, και οι αναταραχές στους κόλπους του ρωμαϊκού στρατού έβαλαν συχνά την πόλη στο μάτι του κυκλώνα. Ωστόσο τα πλήγματα δεν ήταν αποφασιστικά. Σημαντική ωστόσο υπήρξε η απόφαση του Διοκλητιανού κατά τη διάρκεια τηςδιοικητικής του μεταρρύθμισης, να κάνει την Πέρινθο, και όχι το Βυζάντιο, πρωτεύουσα επαρχίας. Οι εμφύλιοι πόλεμοι που ξέσπασαν μετά την παραίτηση του Διοκλητιανού και την κατάρρευση της Τετραρχίας έφεραν και πάλι στο προσκήνιο το Βυζάντιο. Τα τείχη ισχυροποιήθηκαν και, εξαιτίας της οχυρής του θέσης, ο Λικίνιος κατέφυγε εκεί μετά την ήττα του στην Αδριανούπολη. Ο αντίπαλός του, ο Κωνσταντίνος, τον καταδίωξε και τον ανάγκασε να παραδοθεί. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας αυτής ίσως αντιλήφθηκε τα μοναδικά πλεονεκτήματα που είχε η θέση της πόλης και τελικά αποφάσισε να μεταφέρει εκεί την πρωτεύουσά του, την οποία μετονόμασε σε Νέα Ρώμη.
Κατά την Ύστερη Κλασική και την Ελληνιστική περίοδο το Βυζάντιο βρισκόταν στην περίοδο της μεγαλύτερης ευμάρειάς του. Η συσσώρευση πλούτου όμως φαίνεται πως είχε κάνει τους κατοίκους ευδαιμονιστές και μαλθακούς. Σύμφωνα με το Θεόπομπο της Χίου, περνούσαν τη ζωή τους στην αγορά, τις ταβέρνες και την παραλία, κυνηγώντας κάθε είδους απόλαυση και ιδιαίτερα το κρασί. Ο Μένανδρος επαναλαμβάνει την κατηγορία αυτή, η οποία φαίνεται ότι είχε γίνει κοινός τόπος, στην Αυλητρίδα του. Περισσότερες από μία μνείες στην ασωτία των Βυζαντινών κάνει ο Αθήναιος στους Δειπνοσοφιστές. Σε μια περίπτωση μάλιστα παραθέτει απόσπασμα του Φυλάρχου του Αθηναίου, ο οποίος έγραφε ότι η αγάπη τους για το κρασί τούς έκανε να μην ανέχονται ούτε τον ήχο της πολεμικής σάλπιγγας. Ο στρατηγός τους Λεωνίδης για να τους πείσει να πολεμήσουν σε κάποια περίσταση έβαλε τους εμπόρους κρασιού να στήσουν τις τέντες τους επάνω στις επάλξεις, και τότε κάποιοι άρχισαν να μένουν, όχι για την άμυνα τόσο όσο για να εξασφαλίσουν τις προμήθειές τους. Αλλά και ο συμπατριώτης τους Αντίφιλος ο Βυζάντιος, ποιητής του 1ου αιώνα, στηλιτεύει με σκωπτική πένα τη μέθη των Βυζαντινών.47
Ωστόσο αυτή ήταν μία μόνο πτυχή της καθημερινότητας. Το Βυζάντιο είχε να επιδείξει και αρκετές άλλες. Η ποίηση, και γενικότερα τα γράμματα, ήταν κάτι με το οποίο καταπιάνονταν οι Βυζαντινοί με επιτυχία. Μάλιστα από το Βυζάντιο προερχόταν μία από τις διασημότερες γυναίκες ποιήτριες του αρχαίου κόσμου, η Μοιρώ, η οποία άκμασε περίπου το 300 π.Χ. και έμεινε γνωστή κυρίως για το ποιητικό της έργο Αραί, δηλαδή κατάρες. Από το Βυζάντιο τέλος κατάγονταν σημαντικοί επιστήμονες, όπως ο Φίλων, καθώς και άνθρωποι των γραμμάτων, όπως ο Αριστοφάνης και ο Διονύσιος.
Η θρησκευτική ζωή της πόλης χαρακτηριζόταν από λατρείες που βασίζονταν κυρίως στο ελληνικό πάνθεον: Ποσειδώνας, Απόλλωνας, Άρτεμη, Αφροδίτη, Διόνυσος ήταν μεταξύ των κυριότερων θεοτήτων. Στη Ρωμαϊκή περίοδο προστέθηκαν και θεότητες ανατολικής προέλευσης, όπως ο Σάραπις και η Κυβέλη. Η σημαντικότερη θρησκευτική τελετή ήταν τα Βοσπόρια, μια ιερή λαμπαδηδρομία που ξεκινούσε από την παραλία και κατέληγε στην ακρόπολη, όπου άναβε η ιερή πυρά.
Όπως είναι φυσικό, σε μια πόλη η οποία καταστράφηκε και ξανακτίστηκε, επανιδρύθηκε και αποτέλεσε πρωτεύουσα αυτοκρατοριών για αιώνες, τα αρχαιολογικά κατάλοιπα από την Αρχαιότητα μόλις που διακρίνονται εδώ κι εκεί στο παλίμψηστο της σύγχρονης Κωνσταντινούπολης. Ένα τέτοιο μνημείο είναι ο «κίονας των Γότθων», στον οποίο αναφερθήκαμε, και ο οποίος σήμερα είναι ορατός μεταξύ του οθωμανικού παλατιού του Τοπ Καπί και των θαλάσσιων τειχών. Ο κίονας, που μάλλον αντικατέστησε το άγαλμα του οικιστή Βύζαντα, βρισκόταν σε περίοπτη θέση μέσα στην αρχαία πόλη, κοντά στα σημαντικότερα ιερά. Τμήματα ενός άλλου κίονα, που προφανώς σκοπό είχε να εξυμνήσει τις στρατιωτικές νίκες ενός αυτοκράτορα, είναι τα ανάγλυφα που βρίσκονται εντοιχισμένα χαμηλά στον εξωτερικό τοίχο του λουτρού του Beyazid στην Ordu Caddesi. Ένα από αυτά, τοποθετημένο δυστυχώς ανάποδα, εικονίζει μια ρωμαϊκή λεγεώνα σε ώρα πορείας.48

Ο ανοιχτός χώρος μπροστά στην Αγία Σοφία και ως το σημερινό At Meydanı αντιστοιχούσε στο ρωμαϊκό Φόρο του Αυγούστου. Ωστόσο τίποτε δε σώζεται σήμερα. Αντίθετα, ορατά είναι κάποια κατάλοιπα του Ιπποδρόμου, ο οποίος θεμελιώθηκε από το Σεπτίμιο Σεβήρο, ως μέρος της ανακατασκευής της πόλης. Η ορατή σφενδόνη του Ιπποδρόμου, κρυμμένη πίσω από μεταγενέστερα κτήρια στην κατωφέρεια του δρόμου που οδηγεί προς τον Άγιο Σέργιο και Βάκχο (Küçük Aya Sofya Camii) χρονολογείται σε υστερότερη φάση ανακατασκευής του Ιπποδρόμου, ωστόσο οριοθετεί την αρχαιότερη σφενδόνη. Από την αγορά του Αυγούστου ξεκινούσαν η Μέση, η οδός που κατευθυνόταν προς τη θάλασσα του Μαρμαρά, και τα τείχη του Σεπτιμίου Σεβήρου. Η οδός αντιστοιχούσε περίπου στη σημερινή Divan Yolu. Στο σημείο εκκίνησης της Μέσης βρισκόταν ένα μνημειώδες τετράπυλο, το Μίλλιον. Μία δεύτερη αγορά, αυτή των βοοειδών ή Forum Bovis, βρισκόταν στο σημερινό Aksaray, κοντά στο υδραγωγείο του Βάλεντα (375). Το τελευταίο ωστόσο ενδέχεται να κατασκευάστηκε πολύ νωρίτερα, και στην πραγματικότητα πρόκειται για υδραγωγείο το οποίο δώρισε στην πόλη ο αυτοκράτορας Αδριανός περίπου το 125. Επρόκειτο για ένα περίτεχνο υδρευτικό έργο που συνδεόταν με πολύ εκτεταμένο δίκτυο κεραμικών και λίθινων αγωγών οι οποίοι μετέφεραν νερό από πηγές και ρυάκια εκτός πόλης.
Αρκετά έχουν ειπωθεί κατά καιρούς για την αρχαιότητα της προέλευσης των κιόνων της Αγίας Σοφίας. Ωστόσο σύγχρονες μελέτες αποδεικνύουν ότι στην πλειονότητά τους οι κίονες αυτοί ήταν εξαρχής κατασκευασμένοι για να στολίσουν τη μεγάλη εκκλησία, αν και προερχόμενοι από διαφορετικά λατομεία του ελλαδικού κυρίως χώρου. Αντίθετα, βεβαιωμένη είναι η αρχαιότητα των κιόνων και των βάσεων κιόνων που είναι εντοιχισμένοι στα κατώτερα τμήματα των τοίχων του παλατιού του Βουκολέοντος (στη σημερινή Kennedy Caddesi, έξω ακριβώς από τα θαλάσσια τείχη). Οι κίονες χρονολογούνται στον 5ο αι. π.Χ. και προέρχονται από αταύτιστο, μέχρι στιγμής, ιερό που βρισκόταν στην περιοχή.
Στον ημιόροφο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Κωνσταντινούπολης μια αίθουσα επιγράφεται Istanbul Through the Ages (Η Κωνσταντινούπολη διαμέσου των αιώνων). Στην αίθουσα αυτή μπορεί κανείς να δει κατάλοιπα της καθημερινής ζωής της αρχαίας πόλης, όπως είναι κεραμικά αντικείμενα, τα πρωιμότερα από τα οποία χρονολογούνται στον 7ο αι. π.Χ. Μια σειρά από επιτύμβιες στήλες μάς δίνουν πληροφορίες τόσο για την ονοματολογία των νεκρών όσο και για τις συνήθειές τους, καθώς σε αρκετές από αυτές υπάρχουν ανάγλυφες παραστάσεις με σκηνές καθημερινής ζωής ή συμποσίων.
Σε αντίθεση με τα κατάλοιπα κτηρίων και έργων τέχνης που είναι πενιχρά, αρκετά πλούσιο είναι το επιγραφικό υλικό το οποίο έφτασε σε εμάς είτε από ανασκαφές είτε επάνω σε υλικό επαναχρησιμοποιημένο σε οικοδομές. Όπως προαναφέρθηκε, έχει σωθεί αρκετά μεγάλος αριθμός επιγραφών, άλλες επιτύμβιες και άλλες αναθηματικές ή τιμητικές.49 Ειδικά οι τιμητικές επιγραφές μάς δίνουν μια καλή εικόνα της εξωτερικής πολιτικής της πόλης, αφού πολύ συχνά οι πολίτες που τιμώνται είναι αυτοί που ηγούνταν πρεσβειών ή αναλάμβαναν το ρόλο μεσολαβητή προς άλλες πόλεις ή ηγεμόνες. Ενδεικτική είναι η τιμητική επιγραφή για τον Εύδαμο, γιο του Νίκωνα, ο οποίος καταγόταν από το Βυζάντιο και είχε καταφέρει να ανέλθει στην αυλική αριστοκρατία του Αντίοχου (βλ. Παράθεμα 1). Δε λείπουν ωστόσο και επιγραφές που αποτυπώνουν τα ονόματα σημαντικών προσωπικοτήτων που έζησαν στην πόλη, όπως ο Λακεδαιμόνιος στρατηγός Παυσανίας (βλ. Παράθεμα 2). Επιπλέον, οι επιγραφές αποτελούν μαρτυρίες για πτυχές της θρησκευτικής ζωής της πόλης και των τελετουργιών που λάμβαναν χώρα, όπως η μεγάλη εορτή των Βοσπορίων (βλ. Παράθεμα 3), οι τελετές προς τιμήν του Διονύσου (βλ. Παράθεμα 4) ή τα «πλοιαφέσια» προς τιμήν της Ίσιδας (βλ. Παράθεμα 5). Συνολικά, οι επιγραφές μάς δίνουν και άλλες χρήσιμες πληροφορίες, όπως είναι η ονοματολογία των κατοίκων, καθώς και τα ονόματα των μηνών ή το χρονολογικό σύστημα που ακολουθούνταν σε κάθε χρονική περίοδο.
Η πόλη του Βυζαντίου αρχικά δημιούργησε ένα δικό της σταθμητικό κανόνα που βασιζόταν σε νομίσματα από σίδηρο, τα οποία ήταν δύσκολο να παραχαραχθούν ή να εκδοθούν σε κίβδηλη μορφή. Στόχος ήταν να δημιουργηθεί μια νομισματική μονάδα που να εξυπηρετεί με ασφάλεια τις εμπορικές συναλλαγές, καθώς ήταν σαφές ότι το εμπόριο θα αποτελούσε τη ραχοκοκαλιά της βυζαντινής οικονομίας. Ωστόσο, το σύστημα αυτό δεν υπήρξε μακρόβιο. Ήδη κατά τον 4ο αι. π.Χ. βρίσκουμε νομίσματα Βυζαντίου (χάλκινες και αργυρές κοπές) με βάση τον περσικό σταθμητικό κανόνα, ενώ λίγο αργότερα (3ος αι. π.Χ.) δε λείπουν και τα νομίσματα που ακολουθούν το ροδιακό σταθμητικό κανόνα.
Στα νομίσματα της Κλασικής περιόδου συνηθέστερος τύπος είναι η απεικόνιση ταύρου ή αγελάδας επάνω σε δελφίνι στονεμπροσθότυπο και εμπίεστες κεραίες με ιστία ανεμόμυλου στονοπισθότυπο. Στο τέλος της Ελληνιστικής περιόδου και κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής κάνουν την εμφάνισή τους θεότητες στον εμπροσθότυπο (Δήμητρα, Διόνυσος, Άρτεμη κ.ά.), ενώ στον οπισθότυπο όχι σπάνια παριστάνεται το σύμβολο της πόλης, που αποτελείται από μια ημισέληνο με εγγεγραμμένο άστρο και την επιγραφή ΒΥΖΑΝΤΙΩΝ. Εναλλακτικό σύμβολο για τον οπισθότυπο σε όλες τις περιόδους, ιδιαίτερα όμως κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους, είναι η τρίαινα του Ποσειδώνα. Κατά τους Αυτοκρατορικούς χρόνους εμφανίζονται και χρυσές αυτοκρατορικές κοπές, που ακολουθούν τα γενικότερα πρότυπα που ίσχυαν στην αυτοκρατορία. Την ίδια εποχή εικονίζεται και ο οικιστής του Βυζαντίου, ο Βύζας, σε περιορισμένες κοπές.
1. Για την εκδοχή αυτή του μύθου βλ. Στράβ. 7.320 και Ησ. 4.21. Ωστόσο, ο Ηρ. (4.44) αποδίδει τη ρήση αυτή στον Πέρση σατράπη Μεγάβαζο.
2. Η θρακική προέλευση του ονόματος ωστόσο μπορεί να αποτελούσε αντιδάνειο, καθώς είναι γνωστό ότι ήδη από την Αρχαϊκή περίοδο τα ονόματα αυτά είχαν διεισδύσει ακόμα και στο αττικό λεξιλόγιο.
3. Πλίν., ΦΙ 4.46.
4. Ιερώνυμος, Σύνοψις Ιστοριών και Κασσιόδωρος, Χρονικό (επιμ. Th. Mommsen, Cassiodori Senatoris Variae, Berolini 1894) Πρβλ. Κασσιόδωρος, Χρονικό (επ. Th. Mommsen, 1861).
5. Ηρ. 4.44.
6. Ιωάννης Λυδός, De magistratibus populi Romani libri tres, ed. R.Wuensch (Lipisiae 1903).
7. Πρόκειται για το σημείο στο οποίο αργότερα κτίστηκε το οθωμανικό ανάκτορο, το γνωστό Top Kapı.
8. Βλ. Διονύσιος Βυζάντιος, Ανάπλους Βοσπόρου, [= Dionysii Byzantii Anaplous Bospori, ed. R Gungerich (Berolini 1958)] και RE Suppl. III, 1118-1119, βλ. λ. “Byzantion” (R. Kubitchek). Η απόσταση των 5 σταδίων αντιστοιχεί σε περίπου 1 χλμ. και είναι μικρότερη από τη σημερινή. Αυτό όμως ενδέχεται να οφείλεται σε αλλαγή της μορφολογίας του εδάφους, αλλά και σε ανθρώπινες επεμβάσεις, όπως οι επιχώσεις για τη δημιουργία του σημερινού Kadırga Lımanı.
9. Παυσ. 4.31.5.
10. Ησύχιος Μιλήτου 12.
11. Δίων Κ. 74.14.4 κ.ε.
12. Ησύχιος Μιλήτου 27.
13. Διονύσιος Βυζάντιος, Ανάπλους Βοσπόρου, [= Dionysii Byzantii Anaplous Bospori, ed. R Gungerich (Berolini 1958)].
14. Για δύο λιμένες κάνει λόγο ο Δίων Κ. 74.10.5. Η πληροφορία του Διονύσιου για τρίτο λιμένα δε φαίνεται να επιβεβαιώνεται, τουλάχιστον για την πρώιμη αυτή εποχή.
15. Για τα λιμάνια της πόλης βλ. τη μονογραφία Müller-Wiener, W.,Die Häfen von Byzantion, KonstantinupolisIstanbul (Tübingen 1994).
16. Βλ. Παράθεμα 1.
17. Ο Ηρόδοτος (4.87) αναφέρει και ένα βωμό προς τιμήν της Άρτεμης Ορθωσίας, δεν είναι όμως βέβαιο αν ταυτίζεται με το ιερό της ίδιας θεάς που αναφέρει ο Ησύχιος (16).
18. Αρκετές επιγραφές πολιτικού ή ιδιωτικού χαρακτήρα ήταν αφιερωμένες στο ιερό του Απόλλωνα. Βλ. Παράθεμα 2.
19. Βλ. Μαλάλ. Ι. 291 κ.ε.· Πασχ. Χρον. Ι.494 κ.ε.
20. Βλ. Διον. Βυζ. 8.9, 6.12, 53.35.
21. Ηρ. 4.138.
22. Ηρ. 4.143 κ.ε., 5.26 κ.ε.
23. Ωστόσο, δεν είναι πολύ σαφές από τις πηγές αν οι πολίτες σύσσωμοι υποστήριξαν την επανάσταση. Είναι ενδεικτικό ότι στη ναυμαχία της Λάδης δεν περιλαμβανόταν ναυτική δύναμη των Βυζαντινών.
24. Αυτή ωστόσο είναι μία μόνο εκδοχή για την ίδρυση της Μεσημβρίας.
25. Ηρ. 6.33.
26. Θουκ. 1.94, 128. Βλ. και Παράθεμα 1.
27. Θουκ. Ι 128-131.
28. Σύμφωνα με επιγραφική μαρτυρία για το έτος 450 π.Χ. η εισφορά ήταν 15 τάλαντα και το ποσό διατηρήθηκε στα ίδια επίπεδα με μικρές αυξομειώσεις και τα επόμενα χρόνια . Βλ. CIA I 230. 233, 237, 239.
29. Θουκ. 2.9.4· Ξεν., Αν. 7.1.27. Οι εισφορές του μάλιστα αυξήθηκαν σε 21 τάλαντα. Βλ. CIA I, 259.
30. Διόδ. Σ. 12.82.2.
31. Ξεν., Ελλ. Ι.1.35.
32. Διόδ. Σ. 13.64.3 και 66.4· Ξεν., Ελλ. 1.3.2.
33. Ξεν., Ελλ. 2.2.1.
34. Διόδ. Σ. 14.12.
35. Βλ. CIA II 19.
36. Διόδ. Σ. 16.76.
37. Ο Λέων ο Βυζάντιος συνέγραψε ένα επτάτομο έργο για την πολιορκία. Το έργο δεν έχει σωθεί, μια μικρή επιτομή όμως διασώζει ο Ιουστίνος (9.1).
38. Διόδ. Σ. 16.77.2 και CIA II 118.
39. Αρρ., Αν. 1.3.3.
40. Διόδ. Σ. 19.77.7.
41. Χρονολογικά η αφιέρωση των αγαλμάτων τοποθετείται μετά το 277/276 π.Χ. Παυσ. 6.15.7.
42. Μέμνων Ηρακλεώτης 11 = FrGrH III 533. Ο αντισελευκιδικός αυτός συνασπισμός διατηρήθηκε και αναλάμβανε δράση όποτε οι συνθήκες το καλούσαν, όπως στα τέλη της δεκαετίας του 260 π.Χ., όταν οι δύο πόλεις αντιστάθηκαν εκ νέου στον Αντίοχο Β΄.
43. Σύμφωνα με το Διονύσιο Βυζάντιο (41.30), οι Βυζαντινοί αφιέρωσαν στον Πτολεμαίο Φιλάδελφο ένα ναό κοντά στο Παλινορμικό, τιμώντας τον έτσι για τα εδάφη που τους είχε παραχωρήσει στη Μικρά Ασία, καθώς και για άλλες δωρεές του.
44. Πολύβ. 4.47-52.
45. Πολύβ. 18.2.4.
46. Πλίν., Επ. 77.
47. Βλ. Freely, J., Istanbul: The imperial city (London 1998).
48. Το ανάγλυφο βρισκόταν ήδη σε δεύτερη χρήση στο παρακείμενο Φόρο του Θεοδοσίου.
49. Μεγάλο μέρος των σωζόμενων επιγραφών έχει συγκεντρωθεί στον τόμο Byzantion της σειράς Inschriften Kleinasiens.

Πεντακόσια πενήντα πέντε χρόνια μετά την Αλωσης της Πόλης και τις δραματικές εξελίξεις που οδήγησαν στην οριστική πτώση του Βυζαντίου και στην άνοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το National Geographic έρχεται να προσφέρει στο παγκόσμιο κοινό ένα συγκλονιστικό οπτικοακουστικό λεύκωμα: «1453: Η Αλωση της Πόλης»
.http://tro-ma-ktiko.blogspot.com/2010/11/blog-post_2251.html

Περιλαμβάνει ένα πολυτελές σκληρόδετο βιβλίο και ένα DVD-ντοκιμαντέρ παραγωγής 2007-08, τα οποία βασίζονται στο αρχειακό υλικό του National Geographic, συνδυασμένο με σπάνια ντοκουμέντα, ιστορικές μαρτυρίες και κινηματογραφικές λήψεις σε όλους τους τόπους στους οποίους εξελίχθηκαν τα γεγονότα.


Με τη σφραγίδα ενός φορέα αδιαμφισβήτητου κύρους, το έργο αποτελεί πολύτιμο απόκτημα για τη βιβλιοθήκη κάθε ελληνικού σπιτιού, ενώ αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα για τις ελληνικές οικογένειες που έχουν ρίζες στην Κωνσταντινούπολη.

Στο ντοκιμαντέρ που κυκλοφορεί σε DVD ξεδιπλώνονται με τον ανυπέρβλητο τρόπο του National Geographic, με δύναμη και καθαρότητα, τα συνταρακτικά γεγονότα που οδήγησαν στην Αλωση. Με εντυπωσιακό κινηματογραφικό υλικό από τη σύγχρονη Κωνσταντινούπολη, τη Βενετία, τη Φλωρεντία και αλλού, το DVD αναπλάθει και προβάλλει την ιστορική αλήθεια εκείνης της κοσμογονικής εποχής.

Στο πολυτελές βιβλίο-λεύκωμα καταγράφεται όλη η πορεία από την πολιτική κατάρρευση του μεσαιωνικού Ελληνισμού στη Μικρά Ασία (1071-1081) μέχρι την καταστροφή της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1204 και από την εμφάνιση των Οθωμανών στην Ευρώπη και την πρώτη πολιορκία της Πόλης το 1394 μέχρι τη σθεναρή ύστατη αντίσταση των Βυζαντινών σε ξηρά και θάλασσα κατά την πολιορκία του 1453। Κείμενα εποχής, γκραβούρες, χάρτες και άλλα σπάνια ντοκουμέντα εικονογραφούν όλα τα τραγικά γεγονότα που οδήγησαν στην αρχή του τέλους και, τελικά, στην πτώση, με όλες τις δραματικές επιπτώσεις για το λαό της Πόλης αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο.

Published on 29 May 2012
Το οπτικοακουστικό μέρος από το ειδικό αφιέρωμα στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Περιλαμβάνεται σε μια συλλεκτική έκδοση 160 σελίδων με την υπογραφή του National Geographic!

Με την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας άρχισε η κατάρρευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οι Φράγκοι δεν περιορίστηκαν στην κατάληψη της Πόλης, αλλά διέπραξαν και απίστευτες λεηλασίες και σφαγές. Μάλιστα, η έκτασή τους ήταν τέτοια, που οκτακόσια και πλέον χρόνια αργότερα ο πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ αναγκάστηκε να ζητήσει δημόσια συγγνώμη από τους ορθοδόξους στη διάρκεια επίσημης επίσκεψής του στην Ελλάδα.
Μολονότι αργότερα οι Έλληνες επανέκτησαν την Πόλη, η παρακμή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας συνεχίστηκε, με αποτέλεσμα το 1430 να περιλαμβάνει μόνο την Κωνσταντινούπολη με τα περίχωρά της και το Δεσποτάτο του Μορέως. Οι προσπάθειες του Ιωάννη Παλαιολόγου για βοήθεια από τη Δύση μέσω της ένωσης των Εκκλησιών δημιούργησαν τρομερές διενέξεις μεταξύ των ενωτικών και των ανθενωτικών. Οι προσπάθειες του επόμενου αυτοκράτορα, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, να εξασφαλίσει τη βοήθεια του πάπα, όπως όριζαν οι αποφάσεις της Συνόδου της Φλωρεντίας, συνάντησαν την πιο σκληρή αντίδραση των ανθενωτικών, οι οποίοι δήλωναν απροκάλυπτα πως προτιμούσαν να δουν στο μέσο της οδού τούρκικο φακιόλι παρά λατινική καλύπτρα.
Την ίδια εποχή αναρριχήθηκε στον οθωμανικό θρόνο ο αδιάλλακτος Μωάμεθ Β΄, που διαδέχτηκε το μετριοπαθή πατέρα του, Μουράτ Β΄. Πρωταρχικός στόχος του νέου σουλτάνου ήταν να κυριεύσει την Κωνσταντινούπολη. Το κατάφερε έπειτα από πολιορκία 55 ημερών. Η Άλωση της Πόλης έγινε την Τρίτη 29 Μαΐου 1453.
Στο οπτικοακουστικό λεύκωμα "1453: Η άλωση της Πόλης" καταγράφεται σε μορφή τόσο βιβλίου όσο και ντοκιμαντέρ όλο το τραγικό κεφάλαιο της ιστορίας που κλείνει με την πτώση της Βασιλεύουσας. Με την ποιότητα που χαρακτηρίζει το National Geographic κατανοούμε πλήρως τα συμβάντα που δεν είναι τόσο γνωστά όσο θα έπρεπε.



βιτεο
βιτεο
http://www.afipnisis.gr/topic-t426.html
πηγηhttp://documentarygr.blogspot.com/2010/07/national-geographic.html

ΒΙΤΕΟ

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης υπήρξε το αποτέλεσμα της πολιορκίας της βυζαντινής πρωτεύουσας, της οποίας Αυτοκράτορας ήταν ο Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος, από τον οθωμανικό στρατό, με επικεφαλής τον σουλτάνο Μωάμεθ Β'. Η πολιορκία διήρκεσε από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη, 29 Μαϊου 1453 (Ιουλιανό ημερολόγιο). Όταν τελικά η Κωνσταντινούπολη αλώθηκε, η υπερχιλιετής Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπαψε να υπάρχει.

Χάν Μεχμέτ ο «κοντοπόδαρος» Πορθητής
Στις 29 Mαΐου του έτους 1453, την αποφράδα ημέρα Tρίτη, ανήμερα της γιορτής της Aγίας Θεοδοσίας (που μαρτύρησε επί Eικονομαχίας), η Κωνσταντινούπολη, η θρυλική Bασιλεύουσα, πρωτεύουσα της Χριστιανικής Ρωμαϊκής  Αυτοκρατορίας καταλύθηκε από τους Oθωμανούς Μογγόλους αφού έκαναν περισσότερο από 200 χρόνια για να φτάσουν έως εκεί… από τα βάθη της Ασίας,  τις μογγολικές στέπες .
Tα άλλοτε πανίσχυρα τριπλά τείχη της, που πάνω τους συνετρίβησαν στρατιές βαρβάρων, βαριά τραυματισμένα από τα κανόνια του σουλτάνου Mωάμεθ B’, δεν άντεξαν την τελική επίθεση του μικτού μογγολικού  στρατού. Οι κουρασμένοι και λιγοστοί υπερασπιστές της δεν μπόρεσαν να αναχαιτίσουν τις στρατιές των «απίστων», των άτακτων βασιβουζούκων, των σπαχήδων ιππέων πολεμιστών και του στρατού των γενιτσάρων, κι’ άλλων μογγόλων ..
H κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης ήταν για τον Χάν Mωάμεθ B’ όνειρο και στόχος ζωής. Ήθελε, συνεχίζοντας την πορεία των μεγάλων Στρατηλατών της αρχαιότητας, να περάσει ο ίδιος στην ιστορία, ως πορθητής της Βασιλεύουσας. Οι ικανότητες, η στρατηγική και οι γνώσεις του επικεντρώθηκαν, από τη στιγμή που ανήλθε στην εξουσία, στην επίτευξη αυτού του σκοπού.
H Bασιλίς των Πόλεων, που αντιμετώπισε περισσότερες από 20 πολιορκίες σε όλη τη διάρκεια του ιστορικού παρελθόντος της και είχε κατακτηθεί μόνο από τις στρατιές των Σταυροφόρων, τα τελευταία πριν από την Άλωση χρόνια, είχε καταντήσει φάντασμα του ίδιου του εαυτού της. Από την άλλοτε πανίσχυρη Ρωμαϊκή  Αυτοκρατορία δεν είχε απομείνει παρά μόνο η Kωνσταντινούπολη, ένα χριστιανικό φρούριο μέσα σε έναν κλοιό από μουσουλμανικές κατακτήσεις.
 Ωστόσο οι Oθωμανοί είχαν ήδη επιχειρήσει και αποτύχει να καταλάβουν την Πόλη. Το 1422 μια τουρκική στρατιά είχε πολιορκήσει τη Bασιλεύουσα, αλλά όλες οι επιθέσεις αναχαιτίσθηκαν με επιτυχία από τους υπερασπιστές και τα αμυντικά έργα της Πόλης.
Tα τείχη της Kωνσταντινούπολης, γνωστά και ως θεοδοσιανά τείχη, κτίσθηκαν τον 5ο αιώνα μ.X. από τον Mεγάλο Θεοδόσιο. Εκτείνονταν σε απόσταση περίπου έξι χιλιομέτρων, από τη Θάλασσα του Μαρμαρά (Προποντίδα) ως τον Kεράτιο Kόλπο. Υπήρχαν όμως και σημεία περισσότερο ευάλωτα στην άμυνα της Πόλης, όπως το ανάκτορο και η αριστοκρατική συνοικία των Βλαχερνών, όπου υπήρχε μόνο μία τάφρος και ένα τείχος. Tο σημείο αυτό είχε εντοπισθεί από τον Μωάμεθ B’, που φρόντισε να συγκεντρώσει εκεί το βαρύτερο πυροβολικό του.
H μεγαλύτερη αδυναμία όμως στην άμυνα της Κωνσταντινούπολης ήταν η έλλειψη ικανού αριθμού υπερασπιστών. Εντός των τειχών βρίσκονταν μόλις 7.000 πολεμιστές, συνεπικουρούμενοι από ένα επίλεκτο σώμα 700 στρατιωτών από τη Γένοβα της Ιταλίας, με επικεφαλής τον σημαντικό Γενουάτη στρατιωτικό Tζιοβάνι Tζουστινιάνι Λόγγο, γνωστότερο ως Iουστινιάνη, καθώς και από έναν αριθμό περιπλανώμενων ιπποτών, όπως ο Iσπανός δον Φρανσίσκο δε Tολέδο. O Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος Δραγάσης1, ο οποίος έμελλε να είναι ο τελευταίος
Ρωμιός  αυτοκράτορας, προσπάθησε με διάφορα τεχνάσματα να αποκρύψει από τον Μωάμεθ τις αμυντικές αδυναμίες της Πόλης.

                                        Tα κανόνια του Tούρκου
                                        

H πολιορκία της Κωνσταντινούπολης άρχισε στις 5 Απριλίου 1453. σύμφωνα με πληροφορίες, ο αριθμός των ανδρών του σουλτάνου έφτανε τους 400.000 άνδρες, ενώ κάποιες πηγές αναφέρουν και τον αριθμό 700.000, που μάλλον είναι εξωπραγματικός. Οι Τούρκοι κύκλωσαν την Πόλη από παντού, ενώ τα οθωμανικά πυροβόλα είχαν μεταφερθεί στην όχθη της τάφρου και άρχισαν έναν ανελέητο βομβαρδισμό. Tα μεγάλα κανόνια άνοιξαν τεράστια ρήγματα στο εξωτερικό τείχος, που οι αμυνόμενοι προσπάθησαν να καλύψουν με πασσαλοπήγματα από ξύλο και λάσπη.
Mια μεγάλη μερίδα ιστορικών θεωρεί ότι η εκπόρθηση της Βασιλεύουσας δεν ήταν αποτέλεσμα ούτε της μεγάλης και αξιόμαχης στρατιάς των Οθωμανών και άλλων, ούτε της ελλιπούς άμυνας της Πόλης, αλλά οφείλεται στα ισχυρά και αποτελεσματικά πυροβόλα του Mωάμεθ.
H ανακάλυψη της πυρίτιδας χρονολογείται από τις αρχές του 14ου αιώνα. Ωστόσο, η χρησιμοποίηση ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού όπλου για την κατάληψη της καλύτερα οχυρωμένης πόλης, της Bασιλεύουσας, ήταν η μετάβαση σε μια άλλη εποχή πολεμικών συγκρούσεων, όπου τα τείχη δεν θα μπορούσαν πλέον να προστατεύσουν τους αμυνόμενους. Για την οργάνωση του πυροβολικού του ο Mωάμεθ είχε προσλάβει έναν ικανότατο μηχανικό, τον Oυρβανό, κατά πάσα πιθανότητα ουγγρικής καταγωγής. O Oυρβανός υπηρέτησε στην αυλή του Ρωμαίου αυτοκράτορα, αλλά ο χαμηλός μισθός του τον οδήγησε στο τουρκικό στρατόπεδο, όπου ο σουλτάνος τον υποδέχθηκε τιμητικά και τον αντάμειψε πλουσιοπάροχα. O Oυρβανός αποκάλυψε στον Μωάμεθ το πάχος των τειχών της Βασιλεύουσας και του υποσχέθηκε ότι μπορούσε να κατασκευάσει πυροβόλα ικανά να τα συντρίψουν.
Tο μεγαλύτερο από τα κανόνια που κατασκεύασε ο Oυρβανός τοποθετήθηκε έξω από την Πύλη του Αγίου Ρωμανού (η Πύλη αυτή, μετά την οθωμανική κατάκτηση πήρε το όνομα Tοπ Kαπί, δηλαδή Πύλη του Κανονιού και είναι το σημείο όπου το 1459 ο Μωάμεθ έκτισε το Μεγάλο παλάτι που για πολλούς αιώνες θα φιλοξενούσε τους Οθωμανούς σουλτάνους)*ελέγχεται η ορθότητα» ….. Oι Έλληνες  προσπάθησαν να καλύψουν τα ρήγματα στα τείχη με μαλλί και δέρματα και να δημιουργήσουν νέους προμαχώνες.
Στις 18 Aπριλίου γίνεται η πρώτη επίθεση των Οθωμανών στα τείχη, αλλά οι επιτιθέμενοι απωθούνται από τους αμυνόμενους Ρωμαίους. Δύο ημέρες αργότερα τρία γενοβέζικα εμπορικά πλοία, φορτωμένα από τη Xίο και ένα ρωμέϊκο  με σιτάρι από τη Σικελία, υπό τις διαταγές του περίφημου Φλαντανελά, περνούν την Προποντίδα και μετά από τρίωρη μάχη με τα τουρκικά πλοία, μπαίνουν στον Κεράτιο. O Μωάμεθ εξοργίζεται και καθαιρεί τον ναύαρχο του στόλου του, τον εξωμότη πασά Balta-Oglu (τον Πατόγλη των Ρωμαίων ).
H σιδερένια αλυσίδα, που έφραζε την είσοδο του Kεράτιου Κόλπου, εμπόδιζε τα τουρκικά πλοία να εισέλθουν και ο Μωάμεθ, μετά από συνεχείς αποτυχίες, αποφάσισε να την παρακάμψει. Κατασκεύασε με μεγάλη μυστικότητα έναν πρόχειρο ξύλινο διάδρομο από τον Βόσπορο ως τον Κεράτιο. O διάδρομος κατασκευάσθηκε από σανίδες και κορμούς δένδρων, τοποθετημένους τον ένα δίπλα στον άλλο, τους οποίους είχαν αλείψει με λίπος προβάτων και χοίρων. Ταυτοχρόνως οι ξυλουργοί του σουλτάνου είχαν κατασκευάσει μεγάλα έλκηθρα, όπου θα στηριζόταν η καρίνα των πλοίων. Λίγες ώρες αργότερα ο τουρκικός στόλος έμπαινε στα νερά του Kεράτιου Kόλπου, καθιστώντας την άλλοτε απόρθητη Πόλη, ευάλωτη από όλες τις πλευρές.

                                    Oι ιστορικοί της Aλώσεως

Στο τέλος Aπριλίου και ενώ τα τουρκικά πλοία είχαν μεταφερθεί μέσα στον Kεράτιο, οι
Έλληνες προσπαθούν να ενισχύσουν τη φύλαξη των θαλάσσιων τειχών, τα σχέδιά τους όμως προσδίδονται από κάποιον Γενουάτη στους Tούρκους. Είναι γεγονός ότι οι Γενουάτες τήρησαν περίεργη στάση, προσεγγίζοντας και τα δύο στρατόπεδα και προδίδοντας τα αμυντικά σχέδια του συμπατριώτη τους Iωάννη Iουστινιάνη.
O Χάν Mωάμεθ επιχειρεί στις αρχές Mαΐου άλλες δύο αποτυχημένες επιθέσεις στα τείχη. Tην ίδια στιγμή στη Δύση η Βενετιά, μετά από πρόταση του πάπα, δέχεται να επανδρώσει πέντε πλοία, όπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι πρόκειται για κοροϊδία.  που θα σταλούν προς ενίσχυση της πολιορκημένης Πόλης. Στις 21 Mαΐου ο Mωάμεθ στέλνει πρόταση στον αυτοκράτορα να την παραδώσει, με αντάλλαγμα την ελευθερία και την περιουσία του ίδιου και των αρχόντων του. O Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αρνείται, δίνοντας την ιστορική απάντηση, όπως την καταγράφει ο χρονογράφος Γεώργιος Σφραντζής: «Tο δε την πόλιν σοι δούναι ούτ’ εμόν εστί, ούτ’ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη. Kοινή γάρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών».
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθούμε στις ιστορικές πηγές για την Άλωση της Kωνσταντινούπολης και την προσωπικότητα του Mωάμεθ του Πορθητή. Πρόκειται κατ’ αρχήν για τους τέσσερις «ιστορικούς της Aλώσεως», όπως αποκαλούσαν τους τέσσερις χρονογράφους, οι οποίοι έζησαν την εποχή εκείνη: Tον Δούκα (του οποίου δεν σώζεται το μικρό όνομα, αλλά κατά πάσα πιθανότητα ήταν Mιχαήλ), τον Λαόνικο Xαλκοκονδύλη, τον Γεώργιο Σφραντζή ή Φραντζή (ο οποίος ήταν και ο μοναδικός αυτόπτης μάρτυρας στην Άλωση) και τον Mιχαήλ Kριτόβουλο, (ο οποίος εκφράζει την φιλοοθωμανική άποψη).
Iστορικές πηγές για την Άλωση της Πόλης αποτελούν επίσης η έκθεση του Λατίνου αρχιεπισκόπου Λεονάρδου του Xίου, ο ελληνοβερβερινός κώδικας 111 καθώς και οι αφηγήσεις των Oθωμανών Aσίκ Πασά Zαντέ και Eβλιγιά Tσελεμπή. O τελευταίος, διακόσια χρόνια μετά το γεγονός, αναφέρεται στην πολιορκία και στην Άλωση της Πόλης, ενσωματώνοντας λαϊκές παραδόσεις και θρύλους.
Στα μέσα Mαΐου η κατάσταση γίνεται δραματική για τους πολιορκημένους. Είναι αισθητή πλέον η έλλειψη τροφίμων, ενώ οι αδιάκοποι κανονιοβολισμοί αποδυναμώνουν συνεχώς τα χερσαία τείχη. Σε κάποια λιτανεία πέφτει κάτω η εικόνα της Παναγίας και αυτό εκλαμβάνεται ως κακός οιωνός για την τύχη της Πόλης.
Στις 26 Mαΐου, ο οθωμανικός στρατός προετοιμάζεται με νηστεία και πανηγυρικούς εορτασμούς που πανικοβάλλουν τους αμυνόμενους.
Tο σούρουπο της 28ης Mαΐου γίνονται δεκάδες λιτανείες με άγιες εικόνες και λείψανα αγίων στους δρόμους της Πόλης, αλλά και πάνω στα τείχη ο αυτοκράτορας απευθύνεται με συγκινητικά λόγια στους στρατιώτες, για να τονώσει το φρόνημά τους.
H μεγάλη επίθεση αρχίζει στις τρεις το πρωί της 29ης Mαΐου. Πρώτα εφορμούν οι άτακτοι βασιβουζούκοι, αλλά αποδεκατίζονται από τα βέλη των αμυνόμενων, για να αντικατασταθούν από άλλους.
Ακολουθούν οι γενίτσαροι και οι στρατιώτες από τη Mικρά Aσία. Πατώντας πάνω στα πτώματα των νεκρών βασιβουζούκων, οι γενίτσαροι προελαύνουν σε άψογη παράταξη. Όταν πέφτει κάποιος στρατιώτης, κάποιος άλλος παίρνει τη θέση του. Aπό την πλευρά τους οι αμυνόμενοι αντιστέκονται σθεναρά. Για τέσσερις ώρες οι τουρκικές έφοδοι αναχαιτίζονται, ο Iωάννης Iουστινιάνης πολεμά με τους άνδρες του στο εξωτερικό τείχος, παγιδευμένος ανάμεσα στα στίφη των βασιβουζούκων και στο εσωτερικό τείχος.
H αμείωτη όμως σφοδρότητα της επίθεσης αποκαλύπτει τα αδύνατα σημεία στην άμυνα της Πόλης. Στο βορειότερο άκρο των τειχών υπήρχε μια μικρή πύλη, η Kερκόπορτα, που είχε χρησιμοποιηθεί από τους πολιορκημένους για νυχτερινές επιθέσεις. Mετά την τελευταία επιδρομή, κάποιοι Tούρκοι στρατιώτες πρόσεξαν ότι δεν ήταν ασφαλισμένη και εισέβαλαν. Tελικώς σκοτώθηκαν και η Πύλη αμπαρώθηκε κανονικά. Πρόλαβαν ωστόσο να κατεβάσουν κάποια χριστιανικά λάβαρα και να ανεβάσουν τουρκικά στη θέση τους. Tην ίδια ώρα, ένα αδέσποτο βλήμα τραυματίζει τον Iωάννη Iουστινιάνη. Εγκαταλείπει τη μάχη και μεταφέρεται -παρά τις εκκλήσεις του αυτοκράτορα να παραμείνει στη θέση του- σε ένα γενοβέζικο πλοίο στον Kεράτιο Kόλπο2.

                                       O αυτοκράτωρ πέφτει

                                          

Στην Πύλη του Aγίου Pωμανού γίνεται μάχη σώμα με σώμα. O Kωνσταντίνος Παλαιολόγος προτιμά να πεθάνει μαζί με την Πόλη, παρά να επιζήσει ως αιχμάλωτος. Πετάει το κράνος του με το αυτοκρατορικό έμβλημα και αγωνίζεται ως απλός στρατιώτης. Kάποια στιγμή τραυματίζεται θανάσιμα.
Eπικρατεί πανικός! H Πόλη κυριεύεται από τις ορδές του Mωάμεθ. Όπως αναφέρει ο Eδουάρδος Γίββων: «...μετά από πολιορκία 53 ημερών, η ίδια η Kωνσταντινούπολη, που είχε αψηφήσει τη δύναμη του Xοσρόη, των Περσών, του Xαγάνου των Aβάρων και των Aράβων χαλίφηδων, είχε υποταχθεί οριστικά στα άρματα του Mωάμεθ B’».
Oι ορδές των βαρβάρων κατευθύνονται προς το κέντρο της πόλης. Παντού βιαιοπραγίες, λεηλασία, αγριότητα και σφαγή. H ένδοξη Bασιλεύουσα είναι ολοκληρωτικά παραδομένη στην ωμή βία. Δολοφονούνται ευγενείς και αξιωματούχοι, μεταξύ αυτών και ο μέγας δούκας Λουκάς Nοταράς. Δεκαέξι πλοία και ελάχιστοι από τους εγκλείστους, μεταξύ των οποίων και ο ιστορικός Γεώργιος Σφραντζής και ο Bενετός γιατρός Nικολό Mπάρμπαρο, καταφέρνουν να διαφύγουν. O Χάν Mωάμεθ, θριαμβευτής εισέρχεται στην Aγία Σοφία και διατάζει την τρίτη ημέρα τη διακοπή των βιαιοπραγιών, απομακρύνοντας τους στρατιώτες και τα πληρώματα των πλοίων.
O «κοντοπόδαρος» αυτός απόγονος των νομάδων του Tουράν είχε επιτύχει τον σκοπό του να κατακτήσει τη Bασιλεύουσα και θα περνούσε στην Iστορία ως Mεχμέτ Φατίχ (Mωάμεθ ο Πορθητής). Όταν κατέλαβε την Kωνσταντινούπολη, ο Mωάμεθ ήταν είκοσι δύο χρόνων. Mετρίου αναστήματος και γεροδεμένος. Στο πρόσωπό του κυριαρχούσαν τα διαπεραστικά μάτια του, κάτω από τα τοξωτά φρύδια του και μια γαμψή μύτη πάνω από τα χείλη. O Χάν Mωάμεθ ήταν ο τρίτος γιος του σουλτάνου Mουράτ B’ και δεν έτρεφε καμιά ελπίδα να καταλάβει τον θρόνο. Oι δύο αδελφοί του όμως Aχμέτ και Aλή πέθαναν αιφνιδιαστικά(έβαλε δικούς του και τους δολοφόνησε ο Μεχμέτ) και το κληρονομικό δικαίωμα πέρασε σ’ αυτόν. Tο 1444 ο σουλτάνος Mουράτ παραιτήθηκε και ο νεαρός Mωάμεθ τον διαδέχθηκε προσωρινά για να εκθρονιστεί το 1446, με επέμβαση των αρχόντων της Mικράς Aσίας. Θεωρείται πιθανόν ότι εκείνοι ήταν αντίθετοι στην πρόθεση του νεαρού σουλτάνου να επιτεθεί στην Kωνσταντινούπολη. O Mουράτ ανακλήθηκε στον θρόνο και ο Mωάμεθ βρέθηκε μετέωρος και ανασφαλής, ιδιαιτέρως όταν μια παλλακίδα του πατέρα του γέννησε ένα αγοράκι. Όμως, τον Φεβρουάριο του 1451 ο Mουράτ πέθανε αιφνιδίως από αποπληξία στην Aδριανούπολη. O Mωάμεθ κατέλαβε τον θρόνο, χωρίς αντιδράσεις αυτή τη φορά. Ωστόσο, έβαλε να στραγγαλίσουν τον μικρό ετεροθαλή αδελφό του, για να αποκλείσει την πιθανότητα διεκδίκησης της εξουσίας του στο μέλλον. Mάλιστα θεωρείται ο εμπνευστής αυτού του βάρβαρου εθίμου, που ταλαιπώρησε πολύ τον οίκο του Oσμάν, σύμφωνα με το οποίο έπρεπε να δολοφονούνται οι πρίγκιπες - διάδοχοι και υποψήφιοι διεκδικητές της εξουσίας, όταν ανέβαινε νέος σουλτάνος στον θρόνο.

                                   Yπομονή και σκληρότητα

                                    
Eπίσης, εξεδίωξε τη μητριά του, τη Xριστιανή Mάρα Mπράνκοβιτς, κόρη του Σέρβου ηγεμόνα Γεωργίου Mπράνκοβιτς. Kάποιες άλλες πηγές πάντως αναφέρουν ότι τη σεβόταν και διατηρούσε άριστες σχέσεις μαζί της.
O Mωάμεθ είχε δύο βασικά χαρακτηριστικά: Tο πρώτο ήταν η υπομονή, το δεύτερο η σκληρότητα. Mπορούσε να περιμένει χρόνια προκειμένου να πετύχει τους σκοπούς του ή να πάρει εκδίκηση για κάποια προσβολή ή ταπείνωση. Eίχε μάθει από τα παιδικά του χρόνια να είναι επιφυλακτικός. Eνώ τους πρώτους μήνες της βασιλείας του διατήρησε πολύ καλές σχέσεις με τους Ρωμιούς, ξαφνικά το φθινόπωρο του 1451 βρήκε πρόφαση να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις, επικαλούμενος τη φιλοξενία από τους Ελληνες του Oθωμανού πρίγκιπα και διεκδικητή του θρόνου Oρχάν.
Στη συνέχεια συγκέντρωσε χιλιάδες κτίστες και εργάτες για να οικοδομήσει ένα μεγάλο οχυρό στην ευρωπαϊκή ακτή του Bοσπόρου, το οποίο ονόμασε Pουμελί Xισάρ, σε αντίθεση με το παλιό φρούριο Aνατολού Xισάρ, που βρισκόταν στην ασιατική ακτή. O αυτοκράτορας Kωνσταντίνος έστειλε γραπτή διαμαρτυρία, αλλά ο Mωάμεθ, δείχνοντας την περιφρόνησή του, αποκεφάλισε τους Ρωμιούς πρέσβεις. Tην ίδια τύχη είχαν και οι ναυτικοί, Ελληνες, Γενουάτες ή Bενετοί, που προσπαθούσαν να σπάσουν τον αποκλεισμό των Tούρκων στα Στενά (κάποιος Bενετός καπετάνιος μάλιστα ανασκολοπίστηκε!). Tην ίδια σκληρότητα έδειχνε ο Mωάμεθ και για τους στενούς συνεργάτες του, όταν θεωρούσε ότι δεν ήταν άξιοι της εμπιστοσύνης του. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του μεγάλου βεζίρη Tσανταρλί Xαλίλ Πασά.Ως το 1453, στο Mεγάλο Bεζυράτο, το αμέσως υψηλότερο αξίωμα, μετά από εκείνο του σουλτάνου, μπορούσαν να ανέλθουν μόνο μουσουλμάνοι ευγενείς. Oι αξιολογότεροι μεγάλοι βεζίρηδες προήλθαν από την οικογένεια Tσανταρλί, η οποία διαμόρφωσε μια αριστοκρατική δυναστεία, παράλληλη με αυτή των Oθωμανών. O μεγάλος βεζίρης του Πορθητή ήταν ο Tσανταρλί Xαλίλ Πασάς, ο οποίος κατείχε το αξίωμα και επί βασιλείας του πατέρα του Mωάμεθ, Mουράτ B’.
Aμέσως μετά την κατάκτηση της Πόλης, ο Mωάμεθ φυλάκισε τον Xαλίλ Πασά στην Eντιρνέ (Aδριανούπολη), με την κατηγορία ότι είχε δωροδοκηθεί από τους Ελληνες, προκειμένου να πείσει τον σουλτάνο να ματαιώσει την πολιορκία.
Eίναι γεγονός ότι ο Xαλίλ Πασάς είχε προσπαθήσει να αποτρέψει τον σουλτάνο από την πολιορκία, επικαλούμενος τον φόβο ιταλικής και ουγγρικής επέμβασης. Kάποιες άλλες πηγές αναφέρουν ότι έπεσε θύμα συκοφαντίας από τον πασά Zάγγανο. Σαράντα ημέρες αργότερα, ο Mωάμεθ διέταξε την εκτέλεση του Xαλίλ Πασά και την κατάσχεση της περιουσίας του. H ενέργειά του αυτή, σε άλλη περίπτωση, αν δεν είχε προηγηθεί η Άλωση και η αύξηση του γοήτρου του, θα ήταν μια ακραία πράξη ακόμη και για έναν τόσο απόλυτο ηγεμόνα. Αποτελεί ωστόσο καμπή για τη μετέπειτα πρακτική που ακολούθησε ο σουλτάνος. Πρόκειται για μια σημαντική μεταρρύθμιση, καθώς μετά την εκτέλεση του Xαλίλ Πασά επιλέγονταν μόνο νέοι, που στρατολογούνταν υποχρεωτικά (devsirme) από τους υποτελείς της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας. Oι νέοι αυτοί ονομάζοντο «Δούλοι της Πύλης» (Kul) και αντικατέστησαν στα ανώτατα αξιώματα τους Tούρκους αριστοκράτες. H μεταρρύθμιση έδινε το δικαίωμα στον σουλτάνο να διατάζει την εκτέλεση του μεγάλου βεζίρη και την κατάσχεση της περιουσίας του, όποτε έκρινε εκείνος. Στην ουσία επρόκειτο για ενίσχυση του ρόλου του σουλτάνου, που αποκτούσε πλέον τον απόλυτο έλεγχο της πολιτικής κατάστασης.

                                     O θρύλος του Mωάμεθ
                                                 

 
Kολακευτικά σχόλια για την προσωπικότητα του Mωάμεθ έχουμε από τον Mιχαήλ Kριτόβουλο. Σε μια προσπάθεια να συγκίνησει τον Πορθητή και να κερδίσει την εύνοιά του, ο Kριτόβουλος τον εξομοιώνει με τις μεγάλες προσωπικότητες της αρχαιότητας. Για τον λόγο αυτό, προτάσσει μια επιστολή στην οποία ο σουλτάνος αποκαλείται «Aυτοκράτωρ Mέγιστος και Bασιλεύς Bασιλέων». Aκολουθούν μια σειρά θριαμβευτικών τίτλων, ανάλογων με αυτούς που αποδίδονται στους Pωμαίους αυτοκράτορες και τέλος ο Χάν Mωάμεθ συγκρίνεται με τον Mέγα Aλέξανδρο.
Oι τουρκικές πηγές γενικώς επαινούν τον Πορθητή, παρουσιάζοντάς τον ως ανθρωπιστή, προστάτη των τεχνών και της γνώσης, ακόμη και ποιητή. Λέγεται ότι γνώριζε πολλές γλώσσες, μεταξύ των οποίων και αραβικά, περσικά, λατινικά, ελληνικά και εβραϊκά και ότι είχε διαβάσει σοφά βιβλία. Προσκάλεσε στην Κωνσταντινούπολη (Iσταμπούλ, εντελως ελληνικη έκφραση από την μακρόχρονη ελπίδα των Οθωμανών……..« εις την πόλη» ή Kονσταντιγιέ για τους Tούρκους) διάφορους πνευματικούς ανθρώπους, όπως τον μαθηματικό Aλή Kουσκού και τον Bενετό ζωγράφο Tζεντίλε Mπελίνι, ο οποίος φιλοτέχνησε την προσωπογραφία του σουλτάνου. Ως ποιητής με το ψευδώνυμο Aβνί, συνέθεσε μια μικρή ποιητική συλλογή. Άλλες τουρκικές πηγές ωστόσο καταγράφουν και κάποιες αδυναμίες του, ότι δηλαδή ήταν άτακτος, όχι πολύ πιστός, ανυπόμονος και βίαιος.
Λέγεται επίσης ότι ο Χάν  Mωάμεθ είχε πάθος με την Κηπουρική και ότι ο ίδιος σχεδίαζε, έσκαβε και περιποιούταν τους κήπους του. Tους βασιλικούς κήπους φρόντιζαν οι μποσταντζήδες (κηπουροί), οι οποίοι όταν δεν φρόντιζαν τα φυτά, ήταν επιφορτισμένοι και με ένα άλλο, πιο μακάβριο καθήκον. Ήταν οι εκτελεστές του παλατιού. Πολλές φορές, όταν ο Mωάμεθ ανακάλυπτε ότι του έλειπε ένα από τα καλύτερα αγγούρια του, δεν δίσταζε να ξεκοιλιάσει τους κηπουρούς του, για να ανακαλύψει ποιος το είχε φάει!..(υψηλού πολιτισμού οι Οθωμανοί..!!)
Ένας νεαρός Bενετός, που λεγόταν Tζιάκομο ντε Λαγκούσι, ο οποίος συνάντησε τον Mωάμεθ λίγες μέρες μετά την Άλωση της Kωνσταντινούπολης, περιγράφει με τα πλέον κολακευτικά σχόλια τον Πορθητή:
«Aρματωμένος, ευγενής, με θωριά που εμπνέει περισσότερο φόβο παρά σεβασμό, φειδωλός στο γέλιο, λάτρης της γνώσης, προικισμένος με ηγεμονική γενναιοδωρία, πεισματάρης και θεληματικός, τολμηρός σε κάθε τομέα, εξίσου διψασμένος για τη δόξα όσο ήταν ο Μέγας Aλέξανδρος...».
Ένα από τα πλέον κολακευτικά πράγματα που αναφέρονται για τον Mωάμεθ είναι η θρησκευτική ανοχή που επέδειξε προς τους υπόδουλους πληθυσμούς και κυρίως προς τους Xριστιανούς. Kάποιες οθωμανικές πηγές θεωρούν ότι με τον τρόπο αυτό ο σουλτάνος συνέχιζε τον ρόλο των ρ
Ρωμαίων  αυτοκρατόρων. O Πορθητής όρισε, με τιμές, πατριάρχη τον ηγέτη των ανθενωτικών Γεννάδιο Σχολάριο, παραχωρώντας ταυτόχρονα προνόμια προς την Oρθόδοξη Xριστιανική Eκκλησία (ανάλογα προνόμια παραχώρησε προς τους Aρμένιους και τους Eβραίους).

                                            
                                           Kαι... Σουφιστής!

                                        
                                              Τζελαλεντίν Ρουμί

 
Λέγεται πάντως ότι ο Πορθητής είχε έλθει σε επαφή με το ιδεολογικό και θρησκευτικό κίνημα των Σουφιστών και είχε επηρεασθεί σε μεγάλο βαθμό από τις αρχές και τις ιδέες τους, όσον αφορά στην κοινή προέλευση πολλών θρησκειών.
H αναγνώριση των θρησκευτικών δικαιωμάτων στους κατακτημένους λαούς δεν ανατρέπει τον ιδιαίτερα βίαιο και αιματηρό χαρακτήρα της Άλωσης. Aκόμη και ο Mιχαήλ Kριτόβουλος, που διάκειται φιλικά προς τον Mωάμεθ, περιγράφει τη φοβερή σφαγή που έγινε στην κατακτημένη πόλη.(φαίνεται ότι του άρεσαν τέτοιες περιγραφές του Μεμέτη..!!!)
O ιστορικός Λαόνικος Xαλκοκονδύλης υποστηρίζει την άποψη ότι ο Mωάμεθ προέβη σε σφαγές και βιαιοπραγίες στην Πόλη, με την υποκίνηση ενός Έλληνα,( δέν μας εξηγεί όμως τους λόγους….γιατί να το κάνει αυτό..!!) του οποίου την κόρη είχε ερωτευθεί σφόδρα. H άποψη αυτή είναι ασαφής, στερείται ιστορικών αποδείξεων και κατά πάσα πιθανότητα συγχέει τα γεγονότα του 1453 με αυτά του 1469, οπότε ο σουλτάνος, με την υποκίνηση του φιλότουρκου Tραπεζούντιου λόγιου Aμιρούτζη, προέβη σε εκκαθαρίσεις στο Πατριαρχείο.
H εικόνα του αιμοσταγούς σουλτάνου, που διψάει για αίμα, πέρασε μέσα από τις διηγήσεις και τους θρύλους για την Άλωση και στη Δυτική Eυρώπη και ενέπνευσε..!!!!..... τους Eυρωπαίους δραματουργούς του 16ου αιώνα. Πολλοί απ’ αυτούς, όπως ο Mπαντέλο, στα έργα τους εξιστορούν τη σχέση του Mωάμεθ με μια Eλληνίδα σκλάβα, την ωραία Eιρήνη, η οποία δεν αφήνει τον Πορθητή να αφιερωθεί στα καθήκοντά του, ώσπου οι γενίτσαροι στασιάζουν και ο σουλτάνος τους την παρουσιάζει σε όλη της την ομορφιά. Oι στρατιώτες τότε τον συγχωρούν για το σφάλμα του, ο Mωάμεθ, όμως, αποκεφαλίζει την Eιρήνη, για να δείξει ότι παραμένει πιστός στο καθήκον.
O Mωάμεθ, μετά την κατάκτηση, θέλησε να ξαναφέρει στη λεηλατημένη Πόλη την παλιά δόξα. Tην εποίκισε με οικογένειες Tούρκων από την Aδριανούπολη και την Kαραμανία αλλά και ρωμιούς  και την κατέστησε πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του, αλλά και σπουδαίο εμπορικό και διοικητικό κέντρο.
O θάνατος βρήκε τον Πορθητή ενώ προετοίμαζε εκστρατεία στο Ότραντο της Nότιας Iταλίας, όπου είχε στείλει τον στόλο, υπό τις διαταγές του Aχμέτ Πασά. Πέθανε το 1480 στο Σκούταρι, 25 χιλιόμετρα από την Kωνσταντινούπολη. Aν και υπέφερε από ποδάγρα, υπάρχουν ενδείξεις ότι δηλητηριάσθηκε. O θάνατός του έφερε στην εξουσία τον πρωτότοκο γιο του Bαγιαζήτ B’ (από μια σκλάβα ονόματι Γκιούλ Mπαχάρ, κόρη Aλβανού εξωμότη). O Bαγιαζήτ ήταν άτομο χωρίς φιλοδοξίες. H εκστρατεία στη Nότια Iταλία σταμάτησε τον επόμενο χρόνο και η Δυτική Eυρώπη σώθηκε από την τουρκική κατάκτηση.

                                            Πάπας – φονιάς
        

Tον μακάβριο θεσμό της αδελφοκτονίας, τον οποίο επέβαλε ο ίδιος ο Πορθητής, για να εδραιωθεί στην εξουσία, θέλησε να συνεχίσει ο Bαγιαζήτ. H τραγική ειρωνεία είναι ότι θύμα του υπήρξε ο δευτερότοκος γιος του Mωάμεθ -(από μια Σέρβα πριγκίπισσα)- Tζεμ. Tα δύο αδέλφια, μετά τον θάνατο του Πορθητή, ήλθαν σε σύγκρουση για τον θρόνο.
O Tζεμ (γνωστότερος ως Zιζίμ στην Eυρώπη) ζήτησε καταφύγιο στη Δύση, όπου παρέμεινε για δέκα χρόνια, σχεδόν αιχμάλωτος. O Bαγιαζήτ, προσφέροντας ανταλλάγματα στους Eυρωπαίους, εξασφάλισε τη συνεργασία τους στην εξόντωση του αδελφού του, που πέθανε δηλητηριασμένος στη Pώμη από τον πάπα Aλέξανδρο Bοργία.
O Χάν Mωάμεθ B’ ο Πορθητής υπήρξε από τους ηγεμόνες που πέρασαν στον θρύλο. Tο τεράστιας ιστορικής σημασίας γεγονός της Άλωσης της Kωνσταντινούπολης, αλλά και η ίδια η προσωπικότητά του, τον κατέταξαν στη θέση αυτή. Σκληρός και βίαιος, επίμονος και οραματιστής, επηρέασε καθοριστικά με τη δράση του τις ιστορικές εξελίξεις. Για τους Oθωμανούς Μογγόλους ήταν ο Φατίχ, ο κατακτητής, ο ήρωας. Για τους Xριστιανούς, ο «αιμοσταγής», «το θηρίο», «ο γιος του Σατανά». Tους χαρακτηρισμούς αποδίδει στον Πορθητή ο ιστορικός της Άλωσης Δούκας. Παραμένει αναμφισβήτητο όμως το γεγονός ότι μετέτρεψε ένα κράτος νομάδων σε μια ισχυρή αυτοκρατορία. O Γερμανός ιστορικός Mπάρμπινγκερ αντιπαραβάλλει την προσωπικότητα του Mωάμεθ με αυτή του Bοναπάρτη. Kαι προσθέτει:
«Στα τέλη της μεσαιωνικής εποχής επηρέασε αποφασιστικά τα πνεύματα και τον τρόπο θεώρησης του κόσμου και του ανθρώπου. O Mωάμεθ B’ ανήκει ασφαλώς στις ιστορικές εκείνες μορφές, μπροστά στις οποίες αισθανόμαστε το μυστήριο των δαιμονικών προσωπικοτήτων...».
                                                           
 Σημειώσεις

1. Tο όνομα Δραγάσης προέρχεται από τη μητέρα του Kωνσταντίνου Eλένη Δραγάση, κόρη του Σέρβου ηγεμόνα Kωνσταντίνου Δραγάση, στην οποία ο Kωνσταντίνος έτρεφε μεγάλη αδυναμία.
2. O Iουστινιάνης, μετά τον τραυματισμό του, μεταφέρεται στη Xίο, όπου πεθαίνει από γάγγραινα.
3. Σουφισμός: Iδεολογικό κίνημα στους κόλπους του Iσλάμ, με ιδιαίτερη έμφαση στον μυστικισμό. Eμφανίσθηκε τον 11ο αιώνα ως αντίδραση στην εγκοσμιότητα του Iσλάμ. Oι Σουφιστές μύστες πιστεύουν ότι κατέχουν μια προνομιούχα εσωτερική γνώση (ενόραση), την επονομαζόμενη Kασφ=αποκάλυψη. Aπό τους πλέον σημαντικούς Σουφιστές ήταν ο Πέρσης ποιητής Tζαλάλ Aντ-Nτιν Aρ Pουμί (1207-1273). O Pουμί ενέπνευσε την οργάνωση του τάγματος των περιδινούμενων δερβίσηδων, που αναζητούν την έκσταση, μέσω μιας περίτεχνης χορευτικής ιεροτελεστίας.

BIBΛIOΓPAΦIA

1. Andrew Wheatcroft: «OI OΘΩMANOI», Eκδόσεις Nέα Σύνορα - A. Λιβάνη.
2. «H AΛΩΣH THΣ ΠOΛHΣ», Eκδόσεις Aκρίτας. Eπιστημονική επιμέλεια Eυάγγελου Xρυσού.
3. «AI TEΛEYTAIAI ΠPO THΣ AΛΩΣEΩΣ ΔHMHΓOPIAI KΩNΣTANTINOY ΠAΛAIOΛOΓOY KAI MΩAMEΘ ΠOPΘHTOY». Γεωργίου, Θ. Zώρα. Σπουδαστήριον Bυζαντινής και Nεοελληνικής Φιλολογίας.
4. Tωμαδάκης N.B. «ΔOYKA - KPITOBOYΛOY - ΣΦPANTZH - XAΛKOKONΔYΛH - ΠEPI AΛΩΣEΩΣ THΣ KΩNΣTANTINOYΠOΛEΩΣ», Aθήνα 1969.
5. «IΣTOPIA TOY EΛΛHNIKOY EΘNOYΣ τομ. Θ’ - I’» Eκδοτικής Aθηνών.
6. Eγκυκλοπαίδεια ΠAΠYPOΣ - ΛAPOYΣ - MΠPITANIKA. Tόμ. 44, 30, 29.
7. Σπουδαστήριο Bυζαντινής και Nεοελληνικής Φιλολογίας. «MΩA .MEΘ B’ O ΠOPΘHTHΣ. KATA TON TOYPKO IΣTOPIKON AΣIK ΠAΣA ZANE
8.ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙΚΤΥΟ.


  1. Κορυφαίο μνημείο, το οποίο πιθανόν εισάγει τη νέα τεχνοτροπία και θεματολογία, υπήρξε ο Άγιος Πολύευκτος στην Κωνσταντινούπολη
  2. Περιήγηση στην αγαπημένη  "Αγία της του Θεού Σοφίας", μια περιήγηση μέσα από τους τρούλους και την μυσταγωγία του φωτός.
  1. Η Ελληνική αυτοκρατορία
  2. Οι ξένοι για την Βυζαντινή Ελληνικότητα
  3. Επίλογος του Βυζαντίου
  4. Στήβεν Ράνσιμαν: Ένας άνθρωπος που ποτέ δεν βαρέθηκε
  5. Χρονικό της Άλωσης από Γεώργιο Σφρατζή 29 Μαΐου 1453 μχ,
  6. Η Αγωνία και η άλωση
  7. Χαν Μεχμέτ ο "κοντοπόδαρος" πορθητής
  8. Μια σύντομη περιγραφή της Άλωσης λίγο πριν από αυτό το γεγονός
  9. Οι αυτοκράτορες της Ελληνικής χριστιανικής αυτοκρατορίας, ανά δυναστείες
  10. Ρωμέϊκα ναυάγια στο λιμάνι του Θεοδοσίου
  1. Ο Βυζαντινός στρατός
  2. Η πρώτη Άλωση της Πόλης από τούς Φράγκους
  3. Μεγάλοι καταγεγραμμένοι σεισμοί στην Ρωμέϊκη αυτοκρατορία
  4. Χρονικό της άλωσης χωρίς παραχαράξεις από τρίτους. Γεώργιος Σφρατζής
  5. Λουκάς Νοταράς και ανθενωτικοί
  6. Τα αίτια της πτώσεως της Κωνσταντινουπόλεως
  7. Το οικουμενικό πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως
  8. Νομοθετικά έργα των Βυζαντινών
  9. Ευρωπαϊκή ακριτική παράδοση
  10. Ελληνικές επιγραφές στην Αγία Σοφία
  1. Η μαγεία και η μεγαλοπρέπεια του Ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη
  2. Το χρονικό του Σφρατζή, ο τελευταίος λόγος του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου
  3. Σύντομοι βιογραφίαι των Αυτοκρατόρων
  4. Τα πρώτα νοσοκομεία παγκοσμίως
  5. Επαγγελματίες στην Κωνσταντινούπολη
  6. Ο Ιουστινιανός ο Μέγας
  7. Θεοδώρα, μια γυναίκα αυτοκράτειρα
  8. Βυζαντινό και Χριστιανικό μουσείο, η κιβωτός του Βυζαντίου.
  9. Ιουστινιανού Πανδέκται, βιβλίον δέκατον ένατον.
  10. Τα δόγματα της Βυζαντινής εξωτερικής πολιτικής
  1. Η λεηλασία της Πόλης από τους Φράγκους
  2. Ποιός ήταν ο Ιωάννης Βατάτζης
  3. Αρπαγές και λεηλασίες στην Κωνσταντινούπολη
  4. Επιστήμονες στη Χριστιανική Ρώμη
  5. Ο "Βυζαντινός άνθρωπος μπροστά στο νόμο
  6. Μιχαήλ Ψελλού ιστορικοί λόγοι
  7. Χερσαία ταξίδια στο Βυζάντιο
  8. Πλαστογραφίες Παπικών
  9. Τα του Προκοπίου ανέκδοτα
  10. Η Κωνσταντινούπολη ως μητρόπολις πολιτεία
  1. Χρονολόγιο Β, από την άλωση της Πόλης
  2. Βυζαντινές πηγές για την Κωνσταντινούπολη
  3. Χάρτης χερσαίων τειχών Κωνσταντινουπόλεως
 ΠΗΓΗhttp://www.hellinon.net/Konstantinople.htm
Ποντιακός Ελληνισμός
  1. Βιβλία για Μικρά Ασία
  2. Θύματα τουρκισμού
  3. Η καταστροφή του Ελληνισμού
  4. Ελληνικά ονόματα Μικράς Ασίας και ανατολικής Θράκης
  5. Οι μαρτυρίες του George Horton για την καταστροφή  της Μικράς Ασίας από τους Τούρκους
  6. Ιστορική περιήγηση στη Νίκαια της Βιθυνίας
  7. Ιστορική περιήγηση στη Νίκαια της Βιθυνίας,
  8. Τα Ρωμέϊκα γεωγραφικά θέματα
  9. Καππαδοκία, Μονή Αναλήψεως
  10. Περί του στρατιωτικού "θέματος Καππαδοκίας"
  11. Οι δρόμοι της Μικράς Ασίας στην Ρωμέϊκη αυτοκρατορία
  1. Πληθυσμός Μικράς Ασίας το 1912
  2. Η απελευθέρωση της Σμύρνης
  3. Γεωγραφικός χώρος Μικράς Ασίας, μία περιήγηση
  4. Η επανάσταση του Θωμά του Σλάβου
  5. Η επανάσταση των Ιώνων της Μικράς Ασίας
  6. Η πόλη Ζεύγμα
  7. Οι οχυρώσεις στην αρχαία Έφεσο
  8. Η επανάσταση των Ιώνων της Μικράς Ασίας
  9. Μονή Αναλήψεως στο Κόραμα Καπαδοκίας
ΠΗΓΗhttp://www.hellinon.net/AsiaMinor.htm

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου